Het nieuwe gebouw van de LJG
Afgelopen zondag was ik te gast in het debat café van de Liberaal Joodse Gemeente in Amsterdam. Ik ben niet zo iemand van openbare debatten, heb daar dus geen ervaring in, maar voelde me wel een beetje vereerd dat ze me vroegen, samen met oud NRC-journalist Hans Moll, om over de berichtgeving van de media, de NRC in het bijzonder, over het Israelisch-Palestijns conflict te praten. Hans Moll had vorig jaar een kritisch boek geschreven over zijn ervaringen bij de NRC over met name de islam en het Midden-Oosten conflict. Zelf deed ik een paar jaar geleden een onderzoek naar de berichtgeving in NRC en werkte daarna nog mee aan een onderzoek naar de NOS berichtgeving over Israel en de Palestijnen. Men had ook de NRC uitgenodigd maar die wilden niet, en nu was de derde spreker iemand die bij een onderzoek van de UvA betrokken was, dat enigszins afwijkende uitkomsten had als mijn onderzoek en het boek van Moll.
We hielden elk een presentatie waarin we onze onderzoeken en bevindingen kort presenteerden. Ik legde uit dat ik meer dan 200 artikelen op acht verschillende criteria had beoordeeld, en een meerderheid van de artikelen gekleurd bleek te zijn ten nadele van Israel. In al deze artikelen klinkt impliciet danwel expliciet de mening van de krant door en is men bevooroordeeld ten opzichte van Israel. Dat kan zijn door Israelische bronnen met meer scepsis te behandelen (volgens Israel ‘zou’…), door het gebruik van negatieve kwalificaties bij Israelische leiders (havik, ultra nationalistisch) of door pas in de derde of vierde alinea te vermelden dat een Israelisch bombardement in reactie kwam op Palestijnse raketten.
Ook wordt Hamas als een pragmatisch geworden organisatie neergezet die onder voorwaarden bereid zou zijn Israel te erkennen en dit nu al impliciet doet, en die niet langer uitgesloten mag worden van het vredesproces. In haar hoofdredactionele commentaren hekelde de NRC keer op keer de ‘boycot’ van Hamas en stelde dat dit averechts werkt. Die visie klonk echter op hinderlijke wijze ook door in de nieuwsberichten en achtergrondartikelen. En dat is de kern van het probleem, en van mijn kritiek:
De visie van de krant zoals die blijkt uit de hoofdredactionele commentaren klinkt door in de algehele berichtgeving van de krant, zo sterk dat je zelfs zou kunnen stellen dat de berichtgeving over het conflict wordt bepaald door de visie van de krant. De keuze van de geïnterviewden, de deskundigen die aan het woord komen, de plaatsen van waaruit reportages werden gemaakt en de invalshoek ervan, al deze zaken leken ingegeven door de visie van de krant, en duwen de lezer duidelijk een bepaalde kant op: ‘de Palestijnen zijn slachtoffer, hun leed wordt door Israel veroorzaakt, en eventueel Palestijns geweld is een reactie op Israelische misstanden. Israel is verantwoordelijk voor het falen van het vredesproces en blokkeert door haar onverzoenlijkheid iedere voortgang daarin. En het westen, inclusief Nederland, doet veel te weinig om Israel op andere gedachten te brengen, deels vanwege de holocaust, en deels vanwege de VS dat nog steeds onvoorwaardelijk achter Israel staat.’
Wat verder opvalt is dat het Palestijnse narratief over het conflict steeds meer wordt overgenomen. De laatste jaren wordt ook in de main stream media van de Nakba gesproken, en wordt verhaald hoe de stichting van Israel gepaard zou zijn gegaan met de grootschalige verdrijving van Palestijnen en verwoesting van hun dorpen. De oorzaken daarvan, de Arabische agressie en hun wil dit juist de Joden aan te doen, komen veel minder aan bod. De Palestijnen worden algemeen als slachtoffers van het conflict en van de geschiedenis van de Joden neergezet, als de groep die moest boeten voor de Holocaust en het op zichzelf gerechtvaardigde streven van de Joden naar een eigen staat.
In het algemeen is er sprake van een overvloed aan duiding en opinie en een schrijnend gebrek aan feitelijke informatie. Dat werkt in het nadeel van Israel, dat toch al kritischer wordt bekeken en voor die partijdigheid is nu ook alle ruimte. Daarnaast lijden de Palestijnen meer onder het conflict dan Israel, zij zijn de zwakkere partij. Zonder context te geven over hoe dat zo gekomen is en het Palestijnse geweld voordat er een Israelisch leger en checkpoints en een muur waren, en zonder context over de kwetsbaarheid van Israel tegenover een grotendeels vijandig Midden-Oosten, en zonder context over de Arabische haat tegen Israel en Joden, ga je je dan al gauw met de Palestijnen identificeren. Vooral als ook nog eens bijna alle reportages over hun lijden gaan en op zeer indringende wijze wordt getoond hoe zwaar zij het hebben, en de ene na de andere harde beschuldiging aan Israels adres wordt geuit zonder enige nuancering, relativering of afstand van de krant.
Zowel tijdens de Gaza oorlog als de eerdere door mij onderzochte periode werd iedere afstand door de krant losgelaten, men zat zeer dicht op het Palestijnse leed, met suggestieve koppen en schrijnende foto’s werd op de emotie ingespeeld. Men gaf een beeld alsof Israel lukraak schoot op alles wat los en vast zat, alsof het bewust zoveel mogelijk Palestijnen doodde en de boel kort en klein sloeg. Alle informatie van Israelische kant werd ofwel genegeerd ofwel als onzin en onbelangrijk afgedaan (denk aan hoe Hamas burgers gebruikte als menselijk schild, civiele gebouwen gebruikte om wapens op te slaan, ambulances dwong haar strijders te vervoeren, misbruik maakte van de gevechtspauzes die Israel inlaste, de pamfletten die Israel verspreidde voor bombardementen om de bevolking te waarschuwen, etc.).
Daardoor wakkert men de emoties, die toch al zo hoog oplopen, nog eens extra aan. De krant zou daarentegen juist afstand moeten bewaren, en feiten en context tegenover de emoties moeten zetten. Meer dan op TV kan de krant achtergrondinformatie geven, en laten zien dat het allemaal niet zo simpel ligt en je moet oppassen om te snel partij te willen kiezen.
Ratna Pelle