= IMO Blog =
Verschillende mensen hebben de afgelopen week gewezen op de selectieve verontwaardiging van PGGM en andere ondernemingen die de samenwerking met Israelische bedrijven besloten stop te zetten. Voorbeelden passeerden de revue van de grove mensenrechtenschendingen van landen waarin PGGM wel investeert, en waarmee Vitens en Royal Haskoning wel samenwerken. Van de idee van ‘ethisch beleggen’ en ‘verantwoord ondernemen’ blijft weinig over. Hoe geloofwaardig is een bedrijf dat zijn geld terugtrekt uit Israelische banken maar zelf “direct of indirect eigenaar is van Turkse banken zoals Garanti Bank, die mede de noordelijke republiek van Cyprus in stand houden – die, zoals gezegd, door geen land in de wereld wordt erkend en door VN-resoluties is veroordeeld. Het noorden is bijna puur Turks geworden, het zuiden – ons EU-lid – puur Grieks. Wat de Turken daar hebben veroorzaakt, kan niet anders dan een vorm van apartheid worden genoemd – en PGGM kijkt weg”, aldus Leon de Winter.
Bart Schut gaf een paar dagen eerder een lijst van landen waarin PGGM wel investeert:
De Jeruzalem Post schreef gisteren over een tweetal banken, de Bank of China en de China Construction Bank, waarin PGGM investeert en die actief zijn in het door de Chinezen bezette Tibet. Blijkbaar zijn Palestijnse kappen meer waard dan Tibetaanse monniken. Niet erg ethisch.
En als PGGM/PFWZ zoveel moeite heeft met landen die andermans gebied bezet houden, waarom investeren zij dan in obligaties van de Turkse en de Indonesische staat? Turkije houdt de noordelijke helft van Cyprus bezet sinds 1974 en Indonesië doet hetzelfde met Westelijk Nieuw-Guinea al sinds 1963 (waarbij het de lokale bevolking, de Papoea’s aan vreselijke wreedheden onderwerpt). Het pensioenfonds ondersteunt dus direct de regeringen in Jakarta en Ankara, waarbij ook deze laatste het afgelopen jaar niet bepaald een goede reputatie op het gebied van corruptie en mensenrechten heeft opgebouwd. Of zijn we de beelden van het brute geweld tegen de demonstranten in het Gezipark in Istanbul alweer vergeten of het feit dat geen ander land op aarde zoveel journalisten opsluit? Niet bijzonder ethisch.
De lijst gaat maar door. PGGM investeert in Russische staatsobligaties, ondanks de Apartheidswetten (riep daar iemand boycot?) jegens homo’s in dat land. En in obligaties van andere landen met een op zijn zachtst gezegd twijfelachtige reputatie op het gebied van mensenrechten als Nigeria en Colombia. In bedrijven uit dictaturen als Rusland en de Verenigde Arabische Emiraten.
In NRC Handelsblad roerde Rosanne Hertzberger zich met een vlijmscherpe column (helaas niet online):
Maar met Saoedi-Arabië bijvoorbeeld, handelen we twee keer zoveel. Een land waar 10 miljoen migranten onder erbarmelijke slaafachtige omstandigheden werken. Saoedi-Arabië heeft de Arabische lente in eigen land afgewend door duizenden tegenstanders in de gevangenis te gooien. In Saoedi-Arabië krijg je zes jaar cel voor het verspreiden van het christendom en 200 zweepslagen als je als vrouw slachtoffer wordt van verkrachting. Zeven mannen kregen er vorig jaar de doodstraf voor roofovervallen die ze hadden gepleegd toen ze minderjarig waren. Ze werden gefusilleerd. Opmerkelijk, want normaal worden ter dood veroordeelden in SA onthoofd voor een publiek.
Maar goed, het merendeel van onze ruwe olie wordt geleverd door dit land. Het is misschien leuk om principes te hebben en bedrijven te boycotten, maar tanken is ook leuk. Naast olie importeren kun je trouwens prima andere samenwerkingen aangaan in het land. Royal Haskoning sloot vorig jaar trots een joint venture af met het Saoedische ministerie van Transport. Een paar dagen later kondigde ze aan al hun activiteiten in Oost-Jeruzalem op te schorten.
Ze gaat nog even door, met Qatar waar ook de nodige problemen zijn met mensenrechten en minderheden en slavenarbeiders, maar waar ze ook olie verkopen en we graag komen voetballen, Rusland waar we in 2018 gaan voetballen, binnenkort naar de Olympische winterspelen gaan en waar Shell onlangs haar contract met Gazprom heeft verlengd, en Nigeria, waar we dankzij Shell twee keer zoveel handel mee drijven als met Israel, en waar PGGM in staatsobligaties investeert. Ze concludeert dat “iedereen onafgebroken zaken doet met de grootste schurken van deze wereld”, en we ons daar zelden zorgen om maken omdat we meer geven om onze rijkdom en comfort dan het welzijn van de medemens ver weg. “Nu voor Israel een uitzondering maken is een nogal smakeloze parodie op het idee van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Vooral omdat zo’n Israelboycot niet alleen om principes gaat. Ik vermoed dat verschillende Arabische landen deze bedrijven met open armen zullen ontvangen aan de onderhandelingstafel om over nieuwe samenwerkingen te praten”.
Het is de spijker op zijn kop. Het is tevens het antwoord op al die mensen die menen dat boycots nou eenmaal van nature selectief zijn en het gemakzuchtig is om te wijzen op andere mensenrechten schendingen. Natuurlijk, je kunt het niet op alle gebieden goed doen en ik kon er als vegetariër weleens behoorlijk nijdig om worden wanneer mensen beweerden dat zolang ik nog leer droeg, of eieren at, ik mijn mond maar moest houden want ik deed zelf ook mee aan dierenleed. Of erger nog, het nogal inconsequent was dat ik geen vlees at. Niemand is perfect zeg ik dan, en ieder doet wat hij/zij kan en wil doen. Het belangrijkste is dat je niet zomaar de kiloknallers in je boodschappenmandje gooit zonder even na te denken hoe het zo goedkoop kan zijn. Wanneer je echter je buurman boos aanspreekt op zijn blikje bier terwijl jezelf je afval niet scheidt omdat dat teveel gedoe is, ben je niet erg geloofwaardig.
Bij verantwoord ondernemen is selectiviteit problematischer. Er is een groot verschil tussen wat iemand individueel boycot en wat bedrijven boycotten (of, met een chiquer woord, waar ze desinvesteren). Ik heb vroeger van alles geboycot, om me na een tijdje af te vragen hoeveel zin het heeft als je niet weet of een ander bedrijf haar werknemers in de lage lonen landen wel fatsoenlijk betaalt en huisvest? Echt onzinnig wordt het wanneer je op je vingers kan natellen dat andere bedrijven geen haar beter zijn, of zelfs erger zijn. En eigenlijk meer dan onzinnig. Desinvesteren kost moeite. Je moet uitzoeken wat er mis is met bepaalde bedrijven, je moet op grond daarvan je beleid aanpassen en afzien van waarschijnlijk financieel aantrekkelijke samenwerking, en je moet dat vervolgens uitleggen aan je aandeelhouders, die geld mislopen, en aan je klanten, die over het algemeen ook meer zijn geïnteresseerd in een zo goedkoop mogelijk en toch kwalitatief product en pas op de derde plaats belang hechten aan ethische principes.
Vandaar dat er ergens behoorlijk wat aan de hand moet zijn, en dat ook nog veel media aandacht moet krijgen, met mediagenieke beelden van arme kuikentjes of lammetjes, verhongerende kindertjes of ingestorte textielfabrieken, willen bedrijven in beweging komen. En dan nog: beelden worden vergeten, en ach ja, ze doen het allemaal en we kunnen ons moeilijk uit de markt prijzen. Er is dus voortdurende media aandacht voor een zaak nodig en vooral ook veel druk op een bedrijf om een doorgaans financieel onaantrekkelijk besluit te nemen.
De media aandacht over Israel is er, en niet zo’n beetje ook, en de nederzettingen worden steevast als het grootste obstakel en ultieme probleem in het conflict neergezet. Het conflict zelf krijgt zoveel aandacht dat je zou denken dat er honderdduizenden mensen per jaar op gruwelijke wijze omkomen, er massaverkrachtingen plaatsvinden en kindsoldaten met machetes dorpen uitmoorden. Maar die dingen gebeuren in Syrië, Soedan, Nigeria en de Centraal Afrikaanse Republiek. In Israel en de Palestijnse gebieden komen jaarlijks enkele tientallen tot enkele honderden mensen om, merendeels Palestijnen en merendeels strijders. Er zitten zo’n 8000 Palestijnen gevangen in Israelische gevangenissen, die weliswaar onder strenge restricties leven, maar ook kunnen studeren. Ik denk dat niemand aarzelt als je vraagt of men liever in een Syrische, Egyptische of Israelische gevangenis opgesloten wilt worden. Toch geldt dit als het ultieme conflict, de Moeder Aller Conflicten, dat de oorzaak is van talloze andere problemen, van spanningen tussen moslims en de Westerse wereld tot armoede en corruptie in Arabische landen. Niks lijkt mensen zo kwaad te maken als een Israelisch bombardement op een Hamas trainingskamp of een dreigement van Netanyahu dat men hard terug zal slaan bij de volgende raketaanval.
Zie verder: PGGM jarenlang bewerkt door anti-Israel lobby