De twee gezichten van Abbas

door Ratna

Afgelopen vrijdag liet Abbas een nieuw en verrassend geluid horen. In een interview voor de Israelische TV sprak hij verzoenende taal richting Israel. Hij zei onder andere dat hij graag als toerist zijn geboorteplaats Safed wou bezoeken, maar er niet wou terugkeren. Hij zei ook: “Palestine now for me is the ’67 borders, with East Jerusalem as its capital. This is now and forever … This is Palestine for me. I am [a] refugee, but I am living in Ramallah.” Op een opmerking van de interviewer dat op de officiële PA TV Israelische plaatsen vaak als bezet Palestina worden neergezet, herhaalde hij: “I believe that [the] West Bank and Gaza is Palestine,” said Abbas, “and the other parts [are] Israel.” Hij zei verder dat er onder zijn presidentschap geen derde intifada zou komen.

Mooie woorden, die in Israel echter met de nodige scepsis werden ontvangen. Ook wezen commentatoren en bloggers erop dat Abbas zich nog geen twee maanden geleden voor de Algemene Vergadering van de VN in heel andere bewoordingen uitliet. Hij had het toen over “relentless attacks by terrorist settler militias in the West Bank”. Hij zei ook dat de Israelische regering uiteindelijk verantwoordelijk was voor de ‘misdaden van de kolonisten’ omdat deze een bij-product zijn van de bezetting en het Israelische beleid van etnische zuiveringen. Ook in Jeruzalem zou Israel bezig zijn met ‘een campagne van etnische zuivering tegen het Palestijnse volk’. Hij sprak consequent van ‘de bezettende macht’ waar hij Israel bedoelde, en zei dat Israel de Palestijnen een ‘nieuwe nakba‘ (catastrofe) in het vooruitzicht stelde.

De vraag lijkt dus gerechtvaardigd waarom Abbas nu zo’n andere toon aanslaat, en welke Abbas de echte Abbas is? Met de Abbas die vrijdag door het Israelische TV2 werd geïnterviewd, lijkt het prima zakendoen, en ik wens Israel van harte een dergelijke partner aan Palestijnse zijde toe. Met de Abbas die voor de VN sprak is dat een stuk lastiger. De harde en absurde beschuldigingen maken het lastig om samen om te tafel te zitten en in goed vertrouwen pijnlijke concessies te doen aan elkaar. Abbas sprak duidelijk voor een andere doelgroep: bij de VN weet hij zich verzekerd van sympathie en kan hij zich harde taal permitteren. Het is anderzijds niet logisch om voor een Israelische TV zender te vertellen hoe vreselijk dat land is.

Abbas lijkt op twee gedachten te hinken, zoals ook uit eerdere uitlatingen en gedrag van hem blijkt: enerzijds is wil hij het imago van de redelijke, gematigde leider hooghouden, die voor zijn volk opkomt maar daarbij naar dialoog zoekt. In die hoedanigheid heeft hij zich eerder voor vooral westerse media uitgelaten, en tijdens vredesbesprekingen met de vorige Israelische regering concessies gedaan die kloppen met zijn uitspraken voor TV2. Anderzijds wil hij het imago tegengaan van een zwakke leider die aan de leiband loopt van Israel en de VS, en Palestijnse belangen verkwanselt. Dit is het imago dat vooral Hamas hem aanmeet, dat niet nalaat hem als verrader en zionistenvriend af te schilderen. Ook na dit interview gebeurde dat weer, waarna een woordvoerder van Abbas zich haastte om uit te leggen dat er geen verandering is in het standpunt van Abbas over het recht op terugkeer van de vluchtelingen. Ook de PLO gaf aan dat hun standpunt over dit ‘recht’ niet is veranderd, en Abbas zelf zei tegen het Palestijnse WAFA, niet verrassend, dat zijn woorden uit hun context waren gehaald en verkeerd geïnterpreteerd. Hij zei tegen WAFA dat wat hij over Safed zei slechts zijn persoonlijke mening was en niet als het loslaten van het ‘recht op terugkeer’ moest worden geïnterpreteerd. Hij zei ook: “the issue of refugees is sacred.”

Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat de Israelische premier Netanyahu nogal koeltjes op Abbas’ woorden reageerde. Hij zei dat als Abbas serieus was wat betreft vrede, hij zonder voorwaarden vooraf naar de onderhandelingstafel moest komen. Abbas had in het interview gezegd dat Netanyahu eerst moest verklaren de tweestatenoplossing gebaseerd op de pre-1967 grenzen te accepteren. President Peres was duidelijk optimistischer en zei dat Abbas’ woorden bewezen dat Israel een werkelijke partner voor vrede heeft en belde hem op om hem zijn steun te betuigen. Ook Livni en Olmert waren positief over Abbas en zeiden dat zijn woorden overeen kwamen met wat hij tijdens eerdere onderhandelingen had gezegd. Andere Likoed ministers en natuurlijk minister Lieberman waren weer sceptisch of zelfs ronduit negatief.

Deze verdeeldheid over de woorden van Abbas en de intenties van de PA zijn tekenend voor Israel. Enerzijds willen mensen in vrede geloven, en zien zij in dat dat concessies vergt en dat je niet van de Palestijnen kunt verwachten dat het zionisten worden. Anderzijds is men terecht wantrouwend en wijst op de opruiing in door de PA gecontroleerde media, het prijzen, ook door Abbas, van zelfmoord terroristen en het algehele klimaat onder de Palestijnen waarin iedere toenadering tot Israel als verraad wordt afgeschilderd.

Als Abbas werkelijk op vrede uit is, en daartoe bereid is concessies te doen aan heilige huisjes als het recht op terugkeer, dan zal hij meer moeten doen om de Palestijnse samenleving op die vrede voor te bereiden, en een vredeskamp aan Palestijnse zijde moeten ondersteunen. Natuurlijk voelt hij de hete adem van Hamas en andere extremisten in zijn nek, en heeft hij ook zijn eigen frustraties over de situatie. Maar van staatsmannen mag worden verwacht dat zij het belang van hun land en volk boven hun emoties laten gaan, en dat zij moed tonen om stappen naar vrede te zetten.

Abbas is ervaren genoeg om er vanuit te gaan dat hij welbewust koos voor een harde toon bij de VN, wetende dat dit hem bij velen sympathie geeft, en dat hij het beetje scepsis dat zijn speech bij sommige Westerlingen opriep, wel weer kan repareren. Voor een echt ander geluid bij de Palestijnen is dan ook nog heel wat nodig. En daarbij kan ook het Westen een belangrijke rol spelen, door Abbas aan te spreken op zijn soms onverzoenlijke taal, en te eisen dat hij de opruiing in media en schoolboeken gaat aanpakken.