= IMO Blog =
Toen wij in Nederland nog aan het bakkeleien waren over wie als eerste mocht worden ingeënt, en waarom we daarmee pas startten twee weken nadat de eerste lading vaccins bij -70° in Oss werd opgeslagen, was men in Israel al weken druk bezig. Inmiddels zijn daar 2,4 miljoen mensen gevaccineerd terwijl wij op een schamele 135.000 zitten (cijfers vrijdag 22 januari). Dat Nederland – met afstand – de allerlaatste in de EU was om te starten zorgde voor het nodige chagrijn, en jaloerse blikken naar Israel. Eind maart hoopt men daar klaar te zijn, ruim voordat hier met de grote groep 60-minners wordt begonnen en voordat de meeste ouderen zijn ingeënt. Ik heb me vaak vertwijfeld afgevraagd waarom we niet wat meer haast maken, met de Engelse variant op onze hielen en zware lockdowns die handen vol geld kosten… Over het waarom van onze traagheid is uitgebreid in de media geschreven, en zijn reconstructies gemaakt van – alweer – opeengestapelde verkeerde inschattingen en achter-de-feiten-aanlopen.
Ook over het Israelische succes verschenen artikelen in de media, korter en minder feitelijk. Uiteraard werd de Israelische voortvarendheid afgezet tegen het feit dat er nog geen Palestijn is ingeënt. En in een tendentieus artikel schrijft de Telegraaf dat Israel slechts drie van de vele vaccinatiecentra in Arabische gebieden heeft ingericht en ‘het coronavirus juist daar momenteel het meest huishoudt’. Bovendien zou Israel volgens o.a. Dokters voor Mensenrechten ook verantwoordelijk zijn voor de vaccinatie van de Palestijnen. Deze bewering werd door verschillende mensenrechtenorganisaties gedaan en door diverse media herhaald, met vaak geen of nauwelijks wederhoor van Israel. Human Rights Watch directeur voor Israel en de Palestijnse gebieden Omra Shakir stelt het nog scherper in een interview met het ND:
‘De Israëlische situatie is uniek. Er is één overheid die over twee volken regeert die ongeveer gelijk in aantal zijn. In hetzelfde gebied is het vaccin voor Israëli’s beschikbaar, maar voor Palestijnen niet.’
En Amnesty International noemde het ‘mensonwaardig’ dat Israel de bevolking in de Palestijnse gebieden niet vaccineert. Bij deze beschuldigingen wordt volledig aan de afspraken in de Oslo Akkoorden voorbij gegaan. Toen is de Palestijnse Autoriteit opgericht, een (als tijdelijk bedoelde) eigen regering voor de Palestijnen die alle binnenlandse zaken regelt, waaronder de gezondheidszorg. Bovenstaande is dus aperte onzin: Israel vaccineert iedereen waarover het regeert. In het interview gaat Shakir nog verder en stelt dat het van Israel afhangt wanneer de Palestijnen zijn ingeënt, zowel op de Westoever als op de Gazastrook, en houdt hij Israel ook verantwoordelijk voor de doden en economische schade die de Palestijnen oplopen vanwege het uitblijven van vaccinaties. Er wordt geen enkele wederhoor toegepast of aanvullende informatie gegeven.
Russisch vaccin
Israelische Arabieren en ook Arabische inwoners van Oost-Jeruzalem kunnen gewoon door de Israelische instanties worden ingeënt omdat zij Israelische staatsburger dan wel ingezetene zijn. Palestijnen in de Gazastrook vallen onder het feitelijk gezag van Hamas en die op de Westoever onder de PA. Alleen voor C-gebied (gebied op de Westoever onder Israelisch bestuur, waar 5 tot 6% van de Palestijnen woont) zou je kunnen stellen dat Israel verantwoordelijk is. Aanvankelijk werd er wel samengewerkt in de strijd tegen het coronavirus, maar in mei schortte de PA in reactie op het ‘annexatieplan’ van Israel de samenwerking op veiligheidsgebied op en daarmee kwam daaraan ook een einde.
De PA krijgt miljarden aan internationale steun, maar toch functioneert zij maar zeer matig en is er veel corruptie. Natuurlijk hebben de bezetting van delen van de Westoever en de ingewikkelde afspraken en controles een impact op de PA en de Palestijnse economie. Daar staat tegenover dat Israel ook geregeld hulp biedt. Zo worden jaarlijks duizenden Palestijnen in Israelische ziekenhuizen behandeld. Veel Palestijnen werken in Israel of in de nederzettingen en verdienen daar een stuk meer dan voor hetzelfde werk in PA gebied.
Israel heeft de Palestijnen overigens ook vaccins gegeven voor ‘humanitaire en ongebruikelijke gevallen’, wat door de PA stil werd gehouden. Er zouden meer vaccins zijn aangeboden, die door de Palestijnen werden geweigerd. De PA sloot al in december een contract met Rusland voor levering van miljoenen Sputnik V vaccins (ook omdat de Palestijnen geen voorzieningen hebben het Pfizer vaccin op -70° te bewaren). De eerste (kleine) levering daarvan zou inmiddels al ontvangen zijn en de rest volgt waarschijnlijk vanaf maart.
Vaccin-huiver
De claim dat Israel Arabieren nauwelijks inent, een aperte leugen, is overigens geruisloos verdwenen in de berichtgeving, nadat overal beelden te zien waren van Netanyahu in Arabische plaatsen in Israel en de grote campagnes die men daar voert om de Arabieren naar de vaccinatiecentra te krijgen. Israelische media berichtten al begin januari dat Israeli’s naar Arabisch gebied afreisden omdat ze hoopten daar meer kans te maken op een snelle vaccinatie. De Arabische bevolking van Israel is terughoudender dan de Joodse betreffende een vaccin; vooral Arabische vrouwen zijn vaak sceptisch. Daardoor komen veel Arabieren niet opdagen voor de vaccinatie en houdt men doses over die dan aan anderen worden gegeven om ze niet te verspillen.
Nu blijkt dat Israel de Arabieren even voortvarend inent en middels grootschalige campagnes probeert hier warm voor te krijgen, is de teneur in onze media dat dit slechts uit electorale overwegingen zou zijn. De Volkskrant schrijft zuinigjes:
“Omdat elke stem telt, probeert Netanyahu zelfs de Arabische bevolking van het land voor zich te winnen – een groep die hij voorheen altijd heeft afgedaan als een soort ‘vijfde colonne’ die het voortbestaan van de Joodse staat bedreigt. ‘We hebben miljoenen vaccins, voor de gehele bevolking’, zei de premier in december. ‘Ze zijn er voor iedereen: Joden en Arabieren, religieus en seculier.’ “
Netanyahu is, zoals veel rechtse Israeli’s geen grote vriend van de Arabieren. Dat hoeft niet te verbazen, mede gezien de steun bij veel Israelische Arabieren voor de Palestijnen op de Westoever en in Gaza en hun ambivalente houding tegenover de staat Israel. De meeste leiders van de Arabische partijen verwerpen het zionisme en sommigen hebben kontakten onderhouden met Israels vijanden zoals Hezbollah.
Waarom dan toch die sneer in de VK? Israel doet wat het moet doen, uit eigenbelang waarschijnlijk om het virus te bestrijden, waarvoor immers zoveel mogelijk mensen moeten worden ingeënt. De rest doet er nu niet toe.
Verkiezingsdruk
En dan de constante nadruk dat Netanyahu alleen maar zo’n haast maakt omdat hij herkozen wil worden. Dat zou zomaar kunnen kloppen, maar dat maakt het niet minder fenomenaal hoe men dit aanpakt en daarmee de EU en andere westerse landen toch wel een beetje te kakken zet. Wij hebben een week voor de Israeli’s verkiezingen, maar bij het inmiddels demissionaire kabinet Rutte heeft dat niet tot eenzelfde urgentie geleid.
Het zou een interessante vraag voor de media zijn hoe dat komt. Vinden wij vaccineren minder belangrijk? Zijn we sceptischer? Oké, we zitten aan onze vastgestelde EU quota vast, maar Nederland staat ook nog steeds onderaan in de EU qua vaccinatiegraad. De laatste week is er door de dreiging van de Britse variant wel wat veranderd, maar tot dan miste ik het gevoel van urgentie volkomen. Het moest allemaal vooral zorgvuldig en rustig aan en alle systemen moesten wel nog even op orde gemaakt, en we moeten ook nog even het eens worden over wie nu eerst mag.
Tot afgelopen december leek het hele vaccinatieprogramma een ver-van-mijn-bed show. Eerst maar eens zien dat die vaccins ook echt komen, dan komen we nog wel eens in actie. Ondertussen zagen we in NOS reportages dat men in Duitsland in november al grote hallen aan het inrichten was, waar als het mogelijk is in korte tijd miljoenen mensen kunnen worden gevaccineerd. Daar werd met enige verwondering naar gekeken. Op vragen van journalisten of wij niet ook wat sneller in actie moesten komen, reageerden RIVM en GGD dat dit hier niet nodig is, want wij hebben de infrastructuur al en er komen toch niet in één keer zoveel vaccins. Maar goed, terug naar Israel.
Verantwoordelijkheid
In twee nieuwe artikelen in de Volkskrant en Trouw wordt wederom Israels voortvarende beleid tegenover de Palestijnen gezet. Terwijl in Israel een kwart van de bevolking is ingeënt, en Netanyahu hoopt dat over twee weken de boel voorzichtig weer open kan, moeten de Palestijnen waarschijnlijk nog maanden wachten op hun prik. Net als het overgrote deel van de Nederlanders zou ik zeggen, dus we kunnen ze de hand geven, maar daar kunnen we Israel moeilijk de schuld van geven.
In de eerste plaats is het zoals gezegd onjuist dat Israel volgens internationaal recht verantwoordelijk is voor de Palestijnen, omdat met het tekenen van de Oslo Akkoorden en het oprichten van de PA als voorlopig bestuur deze verantwoordelijkheid onder de Palestijnen is gekomen, net als voor een aantal andere zaken zoals onderwijs, infrastructuur, en al het andere dat onder binnenlands bestuur valt, met uitzondering van grensbewaking en andere veiligheidsissues die in samenspraak met Israel worden geregeld. In het Wikipedia artikel ‘Healthcare in Palestine’ staat het als volgt uitgelegd:
“Since 1967, a division of the Israeli Military known as the Health Department of the Civil Administration (HDCA) had been responsible for overseeing health care in the occupied territories. During this time, HDCA’s work was greatly supported by three other major sources of health care: Non-governmental organizations, the UN, and the private sector. Shortly after Oslo I and the corresponding transfer of jurisdiction, the PNA established a Ministry of Health (MOH) to administrate health care in Gaza and the West Bank.”
“Under the Oslo accords, responsibility for health care was transferred from Israel to the Palestinian Authority. Nonetheless, in 2010, 180,000 Palestinians received medical treatment in Israel. Even family members of Hamas have been treated in Israel.”
Dat lijkt me duidelijk genoeg. Het Volkskrant artikel met de suggestieve kop ‘Israël is wereldkampioen vaccineren, maar de Palestijnen hebben het nakijken’, gaat verder met een citaat van gezondheidsminister Edelstein, die zegt dat: ‘Ik denk dat niemand in dit land, van welke politieke kleur dan ook, zich kan voorstellen dat ik een vaccin van een Israëlische burger af zou pakken om het vol goede bedoelingen aan de buren te geven’. Waarop men iemand van Amnesty International in reactie laat zeggen: ‘Dit geeft volgens mij uitstekend weer hoe Israëlische levens belangrijker worden gevonden dan Palestijnse.’
Nee, dit geeft uitstekend weer wat de gevolgen zijn van het (gedeeltelijk) opheffen van de bezetting, en de Palestijnen hun eigen boontjes laten doppen. Edelstein zegt het wat cru, maar ik denk dat het wel klopt, en niet alleen voor Israel. De meeste landen willen eerst zelf genoeg hebben voordat ze anderen gaan helpen. Het laat zien dat Israel zich simpelweg niet verantwoordelijk acht voor het inenten van miljoenen Palestijnen die voor het grootste deel de Joodse staat niet eens willen erkennen.
Twee culturen
Daarmee komen we op het tweede punt, namelijk dat het natuurlijk best een contrast is dat Israel haar zaakjes zo goed voor elkaar heeft en de Palestijnen totaal niet. Het is misschien wel de geschiedenis van Israel en de Palestijnen (en ook de Arabische buurlanden) in een notendop: op een steenworp van elkaar zijn er twee ‘landen’, twee culturen, twee samenlevingen die op veel punten als dag en nacht van elkaar verschillen. Goed georganiseerd versus chaotisch, democratisch versus cliëntelistisch en tribaal, hoogontwikkeld versus achtergebleven.
Dat is, althans voor een groot deel, niet Israels schuld, al zullen de strenge controles en het feit dat de Palestijnen geen zeggenschap hebben over grenzen en alles via Israel moet, soms zeker vertragend en complicerend werken. In de omliggende Arabische landen die wel zeggenschap hebben over hun grenzen zijn veel zaken niet echt beter geregeld. Het heeft te maken met organisatie, cultuur, opleidingsniveau en misschien ook wel een beetje met wat tegenwoordig haast een besmet woord is: volksaard. Het is de reden dat Israel de ene na de andere oorlog won, ondanks het feit dat de Arabische landen door de Russen tot de tanden toe werden bewapend. En het is de reden dat nu, ondanks een regering die er op sommige gebieden best een beetje een puinhoop van maakt, en waarvan de leider voor corruptie wordt aangeklaagd, en de politiek al twee jaar in een impasse zit waardoor men twee keer per jaar naar de stembus moet, Israel het vaccineren voortvarend aanpakt.
Crisismanagement
In onze berichtgeving wordt de goede Israelische organisatie soms als militaristisch weggezet. Het zou mede door Israels ‘gigantische leger’ komen dat men daar zo voortvarend te werk gaat, zo stelde de Volkskrant twee weken geleden. En Jinek schreef het van de week toe aan Israels militaristische karakter. Het klopt dat het IDF meehelpt aan de operatie, maar het leger is maar één van de actoren. Overigens had in Nederland bij de grootscheepse vaccinatie in 2009 tegen de Mexicaanse griep het leger de leiding en toen waren we als eerste klaar, zo is te horen in een reportage afgelopen vrijdag op Nieuwsuur. Daar hoef je dus verder niet ‘militaristisch’ voor te zijn en ook geen ‘gigantisch’ leger voor te hebben.
De Israeli’s zijn van oudsher goed in crisismanagement. Israels totstandkoming, en de tientallen jaren die eraan voorafgingen waarin al diverse instituties voor een staat waren opgebouwd, was één grote crisis waaraan men het hoofd moest bieden. Een paar fouten, wat gekluns, en het had gedaan kunnen zijn. Men stond continu onder een soort hoogspanning en juist onder die druk lijkt men het beste te presteren. In 1948 vocht men voor zijn leven, het was erop of eronder, en op een stuk minder verheven manier vecht Netanyahu nu ook voor zijn overleven. Daarbij is de gezondheidszorg erg goed georganiseerd, een erfenis van de sociaaldemocraten die tientallen jaren de dienst uitmaakten in het land. Israeli’s zijn gewend snel en efficiënt te werken en er hoeft niet eindeloos overlegd te worden totdat iedereen het ermee eens is zoals bij ons. Israel is daarnaast een stuk daadkrachtiger dan wij en de Arabische landen, en bereid risico’s te nemen. Men is vroeg gaan onderhandelen en heeft meer geld geboden dan de EU. Geld dat zich dubbel en dwars terugbetaalt als de economie dadelijk weer open kan terwijl hier nog maanden peperdure steunpakketten nodig zijn. Dit en meer zaken maken het verschil, niet de bezetting of onderdrukking van de Palestijnen.
Achterover leunen
Het is een triest cliché in veel berichtgeving over Israel: Israels welvaart en succes wordt voorgesteld alsof die ten koste gaat van de Palestijnen en alleen dankzij de Palestijnen kan bestaan. Israel dat leeft op geroofd land en grondstoffen inpikt die eigenlijk de Palestijnen toebehoren, en vervolgens hun goedkope arbeidskracht misbruikt terwijl men zelf achterover leunt. Dit alles in stand gehouden met het duurste wapenspul van suikeroom Amerika. Israel als parasiet kortom, van waaruit het nog maar een kleine stap is naar het ontkennen van Israels bestaansrecht.
Het klopt dat Palestijnen soms minder betaald krijgen (erg fout) en er is geregeld land van Palestijnen afgenomen om nederzettingen uit te breiden (ook erg fout). Maar het is echt onzin om te stellen dat Israel zijn welvaart daaraan te danken heeft. De crux is juist dat Israeli’s niet snel achterover leunen maar aanpakken, dat men onvruchtbaar land vruchtbaar maakt, bomen plant, oplossingen zoekt voor problemen, proactief is. Israel heeft veel problemen, en de politiek van de laatste jaren, waarin steeds nieuwe gelegenheidscoalities van partijen met grofweg dezelfde ideeën (en soms ook mensen) het opnemen tegen de opportunistische Netanyahu, verdient geen schoonheidsprijs. Maar deze geest is, zo blijkt uit de vaccinatiecampagne, blijkbaar nog ongeschonden.
De kop van het Volkskrant artikel sluit op dit cliché aan: de Palestijnen hebben blijkbaar het nakijken omdat Israel het zo goed doet en alle vaccins voor zich wil houden. Het wordt er nog wat extra ingepeperd met deze suggestieve zin: “Joodse inwoners van de illegale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever worden al lang en breed ingeënt, terwijl Palestijnen in de dorpen en steden om hen heen geen idee hebben wanneer zij aan de beurt zijn.” Alsof de Palestijnen, zonder er verder wat voor te doen, eigenlijk aanspraak maken op een evenredig deel van die vaccins. Maar het feit dat ze om de hoek wonen betekent niet dat Israel haar duur gekochte vaccins, verkregen onder specifieke voorwaarden, moet delen met haar buren. Zoals gezegd worden op korte termijn de door de PA zelf bestelde Russische vaccins geleverd.
In Gaza ligt het allemaal weer iets anders: daar heeft Hamas de PA eruit gegooid en haar eigen ministeries opgezet. Vanwege de vele raketaanvallen is er een gedeeltelijke blokkade, ook door Egypte, waardoor grondstoffen en producten moeilijker binnen komen. En omdat men de elektriciteitsrekeningen aan de PA nooit betaalde, is Gaza gedeeltelijk zonder stroom komen te zitten. Daarom kan men zeker in Gaza geen vaccins op -70° bewaren. Ook dat alles is niet Israels verantwoordelijkheid; Hamas staat haar naar het leven en steekt zijn geld liever in militaire doeleinden en de bouw van tunnels dan in het bouwen van goede ziekenhuizen. De Gazastrook verwacht overigens in maart vaccins te ontvangen van de Gavi Alliance, maar dat is amper in onze media terug te vinden.
Suggestie en feiten
Dit soort suggestieve artikelen houden het beeld levend van een min of meer parasitair Israel dat daar ten koste van de ‘inheemse’ bevolking (dat is men zelf minstens evenzeer) welvarend zit te wezen en er warmpjes bijzit. In werkelijkheid hadden de zionisten al aan het begin van de vorige eeuw, decennia voor Israels stichting en toen zij nog nauwelijks land bezaten, een gunstige invloed op de economie en werkgelegenheid in het gebied, en daarmee op de bevolkingsgroei van de Arabieren, die ook uit de buurlanden naar het gebied emigreerden om die reden. De nederzettingen zijn deels op Palestijns land gebouwd maar dat staat los van het verschil in welvaart en organisatie. Ik neem aan dat het onbedoeld is, maar dit sluit ook aan op eeuwenoude antisemitische noties van Joden die parasiteren op de rest van de wereld, zoals die bijvoorbeeld ook in de Nazi-tijd wijdverbreid waren en de haat tegen Joden aanwakkerden.
Overigens, terzijde even de feiten: er zijn op een bevolking van ongeveer 5 miljoen mensen in de Palestijnse gebieden tot midden januari ongeveer 1780 mensen overleden aan Covid-19. Na een piek in december met gemiddeld zo’n 25 doden per dag is dit aantal de laatste weken gedaald naar minder dan 20. Het aantal besmettingen lag medio december rond de 2.000 per dag en gaat sindsdien hard omlaag naar rond de 500 nu. Hoewel de algemene situatie en zeker de gezondheidszorg in de Palestijnse gebieden veel beroerder is dan in Nederland, is de dodental er dus veel minder dramatisch dan hier en het aantal besmettingen sterk aan de beterende hand. Maar dat valt uit de berichten in onze media niet op te maken; die lijken alleen interesse te hebben in Israel aan de schandpaal te nagelen.
Ratna Pelle