= door Ratna Pelle =
Er verschijnen regelmatig artikelen die pleiten voor meer druk op Israël. De redenering komt kort gezegd hierop neer: de vredesonderhandelingen met de Palestijnen mislukken steeds; Israël is de sterkere partij; Israël bouwt bovendien nederzettingen in bezet gebied en verhindert daarmee de realisatie van een tweestatenoplossing. Alleen door meer druk op Israël, door economische, diplomatieke en financiële consequenties te verbinden aan Israëls hardhorendheid, kan deze trend gekeerd worden en kunnen de onderhandelingen slagen. De EU moet hierin het voortouw nemen, want Amerika is daar veel te pro-Israël voor.
Deze visie is gebaseerd op een aantal onjuistheden en denkfouten. Ik zet hier de belangrijkste op een rijtje:
- Israël is de sterkere partij. Dat is zo als je alleen naar Israël en de Palestijnen kijkt. Kijk je naar de regio, dan zie je een militair sterk maar ook geïsoleerd Israël tegenover tal van Arabische staten die dit land eigenlijk gewoon niet in hun regio willen hebben. Sommigen hebben zich schoorvoetend bij Israëls bestaan neergelegd, maar dat is alleen omdat een militaire overwinning er gewoon voorlopig niet inzit. Israël moet dus genoeg afschrikking behouden om een kille vrede met haar buren te kunnen behouden. Ondertussen strijden veel Arabische en islamitische landen in de diplomatieke arena gewoon door tegen Israël. Ook ontvangen Hamas, Hezbollah en andere terroristische groeperingen geld en wordt de eigen bevolking via de media tegen Israël en Joden opgehitst.
- De bouw van nederzettingen is het grootste obstakel voor vrede en een tweestatenoplossing. De nederzettingen staan op grond die de Palestijnen opeisen voor hun staat. Ze beslaan echter maar een klein deel van die grond (volgens het CIDI en Peace Now zou het alles bij elkaar om ca. 9% van de Westoever gaan). Een deel van die grond kan worden uitgeruild voor land binnen de groene lijn. De belangrijkste vredesplannen gaan ook uit van zo’n landruil. De nederzettingen zijn zeker problematisch, maar niet het enige of belangrijkste obstakel.Andere obstakels waar je zelden over hoort zijn bijvoorbeeld de eis dat alle vluchtelingen en hun miljoenen nakomelingen moeten kunnen terugkeren naar Israël. Dit druist in tegen de idee van twee staten voor twee volken en zou Israël volkomen ontwrichten. Het is, in tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, geen internationaal recht, en voor geen enkele andere vluchtelingengroep worden zulke ruime criteria gehanteerd als voor de Palestijnse. Bovendien zijn er evenzovele Joden uit de Arabische staten gevlucht en soms verdreven, ook met achterlating van al hun bezittingen. Zij lieten in totaal drie keer zoveel aan bezittingen achter als de Palestijnen in Israël. Ook voor dit probleem bestaan oplossingen: een symbolisch aantal laten terugkeren in het kader van familiehereniging en de rest compenseren. Hiervoor zou de internationale gemeenschap geld ter beschikking kunnen stellen, maar dan moeten de Palestijnen wel bereid zijn een dergelijk compromis te accepteren.Een ander groot obstakel is het feit dat beide volken de ander niet echt erkennen en niet echt een staat gunnen. Dit is het sterkst aan Palestijnse kant, waar kinderen al jong leren dat de strijd voor het vaderland heilig is en terroristen als rolmodel dienen. Op UNRWA zomerkampen leren de kinderen dat ze het hele gebied met geweld moeten terugveroveren en dat de Joden hun vijand zijn. Ook schoolboeken aan Palestijnse kant geven een zeer negatief beeld van de Joden en verheerlijken de eigen kant. De Israëlische zijn veel genuanceerder, en ook Israëlische media zijn veel pluriformer met levendige discussies en heftige polemieken. Aan Palestijnse kant loop je gevaar voor eigen leven als je het openlijk voor Israël zou opnemen. Wanneer Abbas al concessies doet in onderhandelingen, wordt hij teruggefloten door de eigen bevolking die vindt dat hij geen ‘Palestijnse rechten’ op mag geven. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 2008.
- Meer druk op Israël leidt tot inschikkelijker gedrag. Dit klopt tot op zekere hoogte. Israël is met name erg afhankelijk van de VS, en zal dus uiteindelijk inschikken als de VS dat eist. Maar veel druk leidt ook tot wrevel en verstoorde verhoudingen. En onder de Israëlische bevolking leidt al die eenzijdige kritiek en al die oproepen tot sancties en boycots en de druk die steeds weer op artiesten en bekende mensen wordt uitgeoefend om niet naar Israël te gaan, ook tot een gevoel dat men er alleen voor staat en niemand meer kan vertrouwen. De EU geldt in Israël als bevooroordeeld en betweterig; en gezien de Europese geschiedenis heeft men niet zoveel zin zich door Europa te laten vertellen wat te doen en te laten. Kortom: de negatieve en soms paternalistische houding van de EU speelt vooral de nationalisten in de kaart. Druk van de VS is effectiever, ook al omdat een beladen geschiedenis daar ontbreekt en men meer oog heeft voor Israëls veiligheidsbelangen. Het is misschien niet zo gek wanneer de EU eens wat meer druk gaat uitoefenen op de Palestijnen, en we de druk op Israël overlaten aan de VS.
- De groene lijn is de ‘internationaal erkende grens’ tussen Israël en de Palestijnse gebieden. Onjuist. De groene lijn is de wapenstilstandslijn uit 1949 tussen Israël en Jordanië. Uit gebieden die Jordanië had veroverd waren alle Joden verdreven, uit de Israëlische gebieden veel Arabieren. Deze lijn werd niet erkend als grens door de Arabische landen, die bleven ageren tegen Israël en terroristische invallen steunden. Pas na 1967 riepen de Arabische landen opeens op tot een onvoorwaardelijke terugtrekking achter deze ‘grenzen’, zonder daarvoor vrede in ruil te bieden. Resolutie 242 roept niet op tot een terugtrekking uit alle in 1967 veroverde gebieden, maar laat ruimte voor grenscorrecties of een landruil.
Hoewel de groene lijn algemeen als richtlijn wordt gezien voor waar de grens moet komen tussen Israël en een Palestijnse staat, is het onjuist te stellen dat alle gebied over de groene lijn dus Palestijns is of de Palestijnen toebehoort. Zij hebben dit land nooit bezeten en hier nooit een staat gehad. Het is zeker absurd te stellen (zoals veel gebeurt) dat Oost Jeruzalem bezet Palestijns gebied is: hier liggen de belangrijkste Joodse heilige plaatsen zoals de Klaagmuur, de begraafplaats op de Olijfberg en diverse synagoges. Volgens de VN hadden Jeruzalem en Bethlehem een internationaal bestuurde zone moeten worden. Jordanië heeft in 1948 duizenden Joden uit Oost Jeruzalem verdreven. Als Jeruzalem gedeeld moet worden, ligt het meer voor de hand dit te doen langs de huidige etnische lijnen, al zal dat in de praktijk behoorlijk lastig zijn. - De EU steunt de bezetting op allerlei manieren en maakt zich daarmee medeplichtig aan Israëls mensenrechtenschendingen. De EU onderhoudt intensieve handelsbetrekkingen met Israël, maar doet dat evenzo met andere mediterrane landen. Er wordt driftig gehandeld met landen als Marokko, Turkije, Rusland en China, die eveneens omstreden gebieden bezet houden en op veel grovere wijze mensenrechten schenden. Ook naar Iran en de golfstaten gaan handelsmissies en onze koningin bezocht vorig jaar nog het golfstaatje Oman. Niemand schijnt problemen te hebben met cherrytomaatjes uit de bezette West Sahara en eist dat dat op het etiket komt te staan. De verontwaardiging over de handel en banden met Israël is dan ook zeer selectief.Met de Palestijnse Autoriteit onderhoudt men eveneens goede kontakten. Onlangs is de status van de Palestijnse vertegenwoordiging in een aantal EU landen verhoogd, en op landbouwproducten uit PA-gebied zitten geen importheffingen meer. De PA schendt zoals bekend vele mensenrechten, zoals die van homo’s en andere minderheden, dissidenten en kritische journalisten.Het gejuich uit anti-Israël hoek nu een waterzuiveringspoject in Oost Jeruzalem door Royal Haskoning is gestaakt, heeft een nare smaak. Dat 200.000 Palestijnen daardoor van schoon water verstoken zullen blijven, lijkt geheel onderschikt te zijn aan het gevaar dat ook een paar kolonisten mee konden profiteren.
Voor het Israëlisch-Palestijns conflict is geen makkelijke oplossing. Meer druk op Israël alleen zal niet werken. Druk op beide partijen is nodig, gecombineerd met steun aan werkelijke vredesprojecten (die anders dan nu vaak het geval is, aan beide perspectieven recht doen). Daarnaast moet er een einde komen aan de uitzonderingspositie van de Palestijnse vluchtelingen, en aan de anti-Israël agitatie in de Palestijnse gebieden. En dan nog is het zeer de vraag of het Israëlisch-Palestijns conflict is op te lossen terwijl een deel van de Arabische wereld in oproer is. Het is een oud en zeer hardnekkig conflict, maar wat betreft dodentallen en menselijk leed valt het in het niet bij wat er in de buurlanden gebeurt. Zonder het belang ervan te willen bagatelliseren, moeten we de illusie laten varen dat een snelle oplossing van buiten is op te leggen.