Goed en fout op vier mei: Vorden (2)

IMO Blog

De omstreden dodenherdenking in Vorden waarbij men ook langs de graven van in Vorden omgekomen Duitse soldaten wil lopen heeft tot veel ophef geleid, en daarmee gepaard gaande media-aandacht. De burgemeester houdt voet bij stuk en staat erop dat het rondje langs de graven van de Duitse militairen doorgaat, ondanks berichten als dat neo-nazi’s naar het dorp zullen komen om mee te gedenken en ondanks de vele protesten uit met name Joodse hoek.

In Binnenlands Bestuur stond een interview met burgemeester Henk Aalderink (VVD, ik ben overigens benieuwd hoe vooral rechtse tegenstanders van de herdenking zouden hebben gereageerd wanneer het een PvdA of GroenLinks burgemeester was geweest, maar dat terzijde). Hij zegt:

‘Ik wil de verbroedering met Duitsland benadrukken. De oorlog is al lang geleden en het zijn per slot van rekening onze directe buren. Natuurlijk mogen we nooit vergeten wat er is gebeurd, maar we zijn 67 jaar verder. Dat signaal wil ik geven.’

Daar is ook voldoende draagvlak voor?
Er is raadsbreed draagvlak voor. Kijk, als we de politie erbij moeten halen om een herdenking te kunnen houden, dan gaat het te ver. Ik loop het hele rondje mee. Ik vind dat een handreiking naar onze Duitse buren.’

En in die tien graven liggen geen echte nazi’s?
‘Dat geluid heb ik ook al gehoord, maar nee, het zijn geen nazi’s, maar jonge soldaten tussen de 20 en 24 jaar.’

Dat laatste lijkt me lastig te bepalen, overigens waren een aantal van deze soldaten wel degelijk ruim over de 30. Wat voor aanwijzingen heeft de burgemeester dat ze geen nazi’s waren? Die soldaten waren in dienst van het nazi-regime en moesten bevelen opvolgen van hoger geplaatsten die uiteindelijk onder leiding van de nazi-top stonden. Het kan goed zijn dat die soldaten daar niet blij mee waren; het kan ook zijn dat zij wel achter de nazi’s stonden, of in elk geval achter een deel van hun ideologie en daden. Ik vraag mij af of de burgemeester dat voor deze soldaten heeft weten te achterhalen, als hij zich zelfs in hun leeftijd vergist. In hoeverre zij vrijwillig dan wel gedwongen handelden weten we volgens mij dan ook niet. Het is ontegenzeggelijk waar dat de Duitsers zelf zeer onder de nazi’s hebben geleden en lang niet iedereen erachter stond. Maar daar gaat het niet om.

Ook de relaties met het huidige Duitsland staan niet ter discussie, en het afblazen van het rondje langs de Duitse graven zal de samenwerking met Duitsland niet in de weg staan. Duitsland gaat zelf heel goed en zorgvuldig om met het verleden, geen land besteedt zoveel aandacht aan de eigen oorlogsmisdaden en fouten als Duitsland. En wanneer de Duitse burgemeester van een buurgemeente van Vorden graag even stil zou willen staan bij de omgekomen Nederlanders, zou ik daar geen probleem mee hebben. Ik heb een probleem met het doen vervagen van wie toentertijd dader en slachtoffer was. Ik heb er een probleem mee wanneer wordt gesuggereerd dat zo’n soldaat evenzeer een slachtoffer van de geschiedenis was als de weggevoerde Joden en zigeuners. Afshin Ellian stelt het, wat betreft de SS oudoom van Auke de Leeuw, provocerend maar wel raak:

De oom is ergens in Oost-Europa door een aantal moedige Russische partizanen of andere strijders om het leven gebracht. Het is buitengewoon vreugdevol dat deze nazi tijdens de oorlog zijn verdiende loon niet heeft kunnen ontlopen.
Is wat ik hier schrijf wreed of wereldvreemd? Had de oom moeten overleven, om nog meer onschuldige burgers en moedige strijders te vermoorden? Nee, elke nederlaag van de nazi’s, iedere gedode nazi betekende een stap verder naar veiligheid, vrede en vrijheid.

Om de nazi’s te verslaan en een einde te maken aan hun schrikbewind was het nodig dat een hoop dienstplichtige soldaten, soms nog jonge jongens, werden gedood. En niet alleen soldaten, ook burgers moesten het ontgelden en de Geallieerden bombardeerden bewust grote stadscentra om de bevolking tegen de nazi’s op te zetten. Zo’n 70.000 kinderen kwamen om bij deze afschuwelijke bombardementen. Tegenwoordig zouden we dat een oorlogsmisdaad noemen, en het is zeer de vraag of het de oorlog zoveel vooruit heeft geholpen. Maar dat Duitse soldaten gedood moesten worden, hun vliegtuigen neergeschoten (de soldaten in Vorden waren deels vliegeniers) en hun eenheden in hinderlagen gelokt, dat lijkt me evident. De dood van de Duitse soldaten op het kerkhof in Vorden was dus goed en noodzakelijk, al was het voor hun familie natuurlijk tragisch en gingen ook hier mensenlevens veel te jong verloren.

Waarom dan deze jongens, wiens dood noodzakelijk was om onze vrijheid terug te krijgen, toch herdenken? Waarom een verbroederingslied zingen zoals men oorspronkelijk van plan was? Omdat, zo zegt de burgemeester, het na 67 jaar tijd wordt voor ‘verbroedering’. Maar met wie? Met het Duitsland van nu zijn we al lang ‘verbroederd’ en als we daar nog wat aan willen doen, laten we dan vooral niet de oorlog erbij halen, of als het op de oorlog betrekking heeft, laten we dan samen herdenken hoe fijn het is dat niet alleen Nederland, maar ook Duitsland vrij is. Als we al iets samen zouden moeten doen rond de oorlog, zou Bevrijdingsdag geschikter zijn dan de nationale dodenherdenking, waar het leed en de slachtoffers centraal staan.
Iemand verwoordt het bij de petitie als volgt:

Deze Duitse soldaten hebben hun leven niet gegeven voor onze vrijheid maar voor een verachtelijke ideologie. Alleen daarom zouden ze niet gezamenlijk met onze gevallenen herdacht moeten worden.

Daar gaat het om, meer dan om de vraag of ze nou vrijwillig in dienst waren of niet en hoeveel hun zelf precies valt aan te rekenen. Misschien moet er ook een dag komen waarop we alle gevallenen herdenken, ook zij die door wrede dictators en hun handlangers worden gedwongen de meeste vreselijke dingen te doen. Maar niet op vier mei.

Ratna Pelle