= IMO Blog =
Na wederom een hoop gesteggel was er dit jaar geen enkele Kristallnachtherdenking bij het monument ter nagedachtenis aan het Joodse verzet tijdens de oorlog. Hier hielden het Platform tegen Racisme en Uitsluiting en zijn voorganger het Comité tegen Racisme de afgelopen jaren hun ‘alternatieve’ herdenking, een herdenking die sinds 2011 niet meer door de gevestigde Joodse gemeenschap wordt ondersteund.
De NOS schreef daarover:
Facebookgroep ‘Time to stand up for Israel’ had laten weten ook een herdenking te willen houden op 9 november bij het Joods verzetsmonument bij het stadhuis van Amsterdam. Burgemeester Van der Laan zag dat niet zitten omdat het PSRU juist op die plek ieder jaar traditioneel de Kristallnacht herdenkt. Hij schreef een brief aan de gemeenteraad dat de nieuwe herdenking 200 meter verderop, naar het Daniel Meijerplein, verplaatst kon worden. Maar daar was de TTSUFI niet blij mee en besloot de herdenking te annuleren.
En:
Maar burgemeester van Amsterdam Van der Laan was bang voor ordeverstoring, net zoals vorig jaar. Toen verstoorde ‘Time to stand up for Israel’ de Kristallnachtherdenking van het PSRU; het platform zou anti-Israëlisch zijn.
Time to Stand Up for Israel had al op 10 november vorig jaar een aanvraag gedaan, en in een gesprek in oktober was er nog geen sprake van verplaatsing omdat er vorig jaar ordeverstoringen waren of omdat men het Platform voor wou laten gaan, zoals hier wordt gesuggereerd. Om een of andere reden is Eberhard van der Laan twee dagen voor de herdenking opeens van gedachten veranderd, maar daarover meldt de NOS niks. Ook neemt men niet even de moeite om na te vragen bij Time wat voor ordeverstoringen dat waren. Er was een persoon die tijdens de toespraak van de Palestijnse Haneen Zoabi erdoorheen begon te schreeuwen en toen door de politie is afgevoerd. Diegene is geen lid meer van Time. Enkele anderen hebben op de ramshoorn geblazen maar zij waren van de groep ‘Wachters’ volgens een artikel in Het Parool vorig jaar. Time zelf ontkent dat ‘hun mensen’ lawaai hebben gemaakt; zij vormden in stilte een kring rond het monument om dit symbolisch te beschermen. De NOS had ook hun versie van het gebeurde moeten opschrijven en niet alleen die van de gemeente.
Waardigheid
In de brief van burgemeester Van der Laan gaat hij uitgebreid in op de Kristallnacht, ‘de waardigheid van het Joodse monument’ en de perikelen van de afgelopen jaren. Opvallend is daarbij hoe mild hij oordeelt over het Platform en hoezeer hij de incidenten van vorig jaar Time aanrekent. Ook neemt hij het Time kwalijk dat men bij het monument wil herdenken opdat het Platform daar niet kan staan, en neemt hij het Platform tegen Time in bescherming, alsof de problemen daar pas begonnen. Het verstoren van een herdenking staat volgens de burgemeester gelijk aan het ontnemen van iemands grondrecht om te demonstreren, waaruit het recht op zijn eigen manier te herdenken voortkomt. Hij schrijft:
Mijn motief voor het stellen van dit voorschrift is de bescherming. Het betreft hier specifiek de bescherming van diegenen die juist vreedzaam stil willen staan bij de mensen voor wie de bescherming 78 jaar geleden te laat kwam. Herdenken mag een ieder op zijn eigen manier doen. Het vermogen om tegengestelde uitingen te verdragen, is juist de kracht van onze democratie, een beginsel dat wij hoog houden in Amsterdam.
Dat klinkt mooi, maar je vraagt erg veel van de Joodse gemeenschap als men maar moet verdragen dat wat voor een herdenking moet doorgaan ontaardt in een radikaal links en vooral anti-Israel feestje zoals vorig jaar gebeurde, toen Israels beleid tegenover de Palestijnen meermaals met de nazi’s werd vergeleken. Ik zou het persoonlijk even erg en ontoelaatbaar vinden als rechtsradikalen bij het monument zouden staan om de Kristallnacht te verbinden aan wat zij als de actualiteit zien en bijvoorbeeld het zogenaamde demoniseren van rechts en de PVV. Zoiets is gewoon totaal ongepast. Radikaal rechts mag demonstreren, zoals radikaal links dat mag, ook onder fraaie en eufemistische namen zoals ‘Stop Racisme en Uitsluiting’ (Wie wil dat nou niet? We zijn het alleen niet helemaal eens over wie er door wie wordt uitgesloten), maar niet altijd en overal. Dat lijkt ook Van der Laan te onderschrijven, waar hij bijvoorbeeld zegt:
Hieruit blijkt dat het verbinden van actuele thema’s met de voorbode van verreweg het ergste uit de menselijke geschiedenis uiterste zorgvuldigheid vereist. De voorbode van de Shoah leert ons bovendien dat we op zijn minst de verplichting hebben om kritisch om te gaan met uitingen van onverdraagzaamheid, zonder daarmee zelf onverdraagzaam te worden.
Bepaalde gedragingen die elders geduld worden, kunnen zich juist daar slecht verhouden met de waardigheid en hetgeen waar het monument voor staat.
Zonder te oordelen over de inhoud van een demonstratie wordt wel bekeken of die inhoud op een bepaalde locatie of tijdstip extra gevoelig ligt en tot wanordelijkheden kan leiden. Een dergelijke lijn wordt gevolgd als het gaat om het Nationaal Monument op de Dam en geldt -zeker op 9 november- ook voor het Joods Verzetsmonument. Het joods Verzetsmonument staat symbool voor de slachtoffers van onderdrukking, de vrijheid en voor diegenen die zijn opgestaan voor gerechtigheid.
Het past mijns inziens niet erg bij de waardigheid van het monument en ook het moment om iemand als Zoabi te laten spreken, die aan de lopende band Israel met de nazi’s liep te vergelijken. Voor nabestaanden van de Holocaust, die zelf vaak een band hebben met Israel en er familie hebben wonen, is dat zeer pijnlijk. Zij worden als de nieuwe daders weggezet die aan de verkeerde kant van de geschiedenis terecht zijn gekomen. Het Platform doet dit ook voortdurend, en plaatst zich in de traditie van het linkse verzet tegen de Jodenvervolging en hun tegenstanders in de rol van de nazi’s. Maar ook Van der Laan doet dit, in genoemd citaat waar hij zegt dat de les die we uit de Holocaust moeten trekken, is dat we waakzaam moeten zijn tegen onverdraagzaamheid (eens), en vervolgens alleen TTSUFI hiervan beticht en het platform op een lijn stelt met de mensen ‘voor wie bescherming 78 jaar geleden te laat kwam’.
Twee maten
Van der Laan lijkt met twee maten te meten: het Platform hoeft nergens rekening mee te houden ondanks de gevoeligheid van tijd en plaats, de waardigheid van het monument etc., terwijl hij Time een paar mensen die zich niet aan de (ook door haar gestelde) regels hielden, zwaar aanrekent. Het feit dat op de ‘herdenking’ van het Platform zeer radikale types afkomen, dat sprekers vaak bekend c.q. berucht zijn uit de radikale anti-Israel scene, en dat voor antisemitisme en de Kristallnacht zelf nauwelijks plaats is (het schijnt dat op deze ‘herdenking’ niet eens een minuut stilte wordt gehouden voor de slachtoffers van toen), vindt de burgemeester geen probleem. Waar hij wel over valt:
De inhoud van uw recente uitingen (op sociale media) en de wijze waarop u de kennisgevingen heeft ingediend, leveren bij mij concrete aanwijzingen op dat u niet slechts wil herdenken, maar dat het tevens of zelfs voornamelijk het Platform het zo lastig mogelijk wil maken om zijn wijze van herdenken voort te zetten. Met andere woorden; u wilt bij dat monument staan opdat het Platform daar niet kan staan.
En:
Bij de demonstratie van het Platform vorig jaar ontstonden verstoringen bij het monument, mede als gevolg van uw oproep, immers gepleegd door personen en groepen die gehoor hadden gegeven aan uw oproep en zich bij u hadden aangesloten.
Het is waar dat Time de Platformherdenking bij het monument wilde verhinderen; men heeft een zo ruime vergunningaanvraag gedaan (drie dagen van 12 in de middag tot 9 in de avond) dat het platform daar niks kan doen. De aantijging dat Time op sociale media heeft opgeroepen de herdenking te verstoren moet hij wat mij betreft nog bewijzen. Er is vorig jaar opgeroepen naar de platformherdenking te komen, in eerste instantie ook met Israelische vlaggen, wat ik zelf niet erg gepast vind omdat je dan wederom de aandacht weghaalt van waar het daar over moet gaan. Het gaat immers niet om voor of tegen Israel, maar om waardig herdenken zonder je eigen politieke visie op te dringen of de overlevenden van de slachtoffers van toen onnodig te krenken. Maar er is bij mijn weten niet opgeroepen de boel daar luidruchtig te verstoren.
Zoals gezegd waren de sjofarblazers volgens Het Parool leden van de Wachters, een mij onbekende groep die ‘als supportersvereniging van de staat Israël door het land reizen om zich daar waar het nodig is te laten zien’. Heeft Van der Laan informatie waaruit blijkt dat zij door de oproep van Time besloten naar de herdenking te komen, en dit niet al zelf van plan waren?
Dovend licht
Het Platform en Time beschuldigen elkaar over en weer van van alles. Leden van Time noemen het Platform antisemitisch; het Platform noemt Time in een nota bene officieel persbericht een ‘extreemrechtse gelegenheidsorganisatie, met de illustere naam: “Time to stand up for Israël” ‘. Niet alleen Time maar ook de gemeente moet het ontgelden:
Met de gemeente Amsterdam hebben een drietal gesprekken plaatsgevonden. We spraken met vertegenwoordigers van politie en de ambtenaar Openbare Orde. Zij werden van elke stap op de hoogte gehouden maar van enige steun van die kant is helaas geen sprake. Ook een beroep op de antifascistische- en antiracistische traditie van het gemeentebestuur van Amsterdam heeft niet geleid tot ondersteuning. Ook daar moeten we helaas vaststellen dat men zwicht voor druk vanuit rechtse hoek en gevreesd moet worden voor een dovend licht (om v. Randwijk te parafraseren).
Welja, weer plaatst men zichzelf met ronkende taal in de hoek van de slachtoffers die door nazi’s worden belaagd terwijl de gemeente voor deze duistere krachten zwicht. Het zal je maar gezegd worden. Wat een arrogantie jezelf zo ver verheven boven je critici te wanen, en wat een belediging voor de werkelijk dapperen en goeden van toentertijd.
Zoals in het begin reeds opgemerkt komt de burgemeester twee dagen voor de herdenking die Time bij het monument wilde houden (met o.a. de dochter van de initiatiefnemer van het monument als spreker), tot het besluit dat het risico op ordeverstoringen te groot is en de waardigheid van het monument daarmee wordt aangetast. Je zou zeggen: hij wist toch al eerder van de ordeverstoringen vorig jaar en het feit dat Time wilde verhinderen dat het Platform bij het monument haar soort van herdenking houdt? Vanwaar dit besluit op het allerlaatst? Welke nieuwe informatie kwam hem opeens ter ore? Is hij door bepaalde mensen gewezen op felle reacties op Facebook, zoals op de pagina van het Platform? Heeft iemand hem op de soms stevige politieke uitspraken op het account van Time activiste Sabine Sterk gewezen? Op sociale media worden wel ergere dingen geroepen. Zoals gezegd was bij de Platformherdenking een Fatah activist met een terroristisch verleden aanwezig, en op de gastenlijst stonden meer extreme figuren. Waarom tilt Van der Laan zoveel zwaarder aan het activisme van Time dan aan dat van het Platform, en waarom neemt hij dat zo expliciet in bescherming? Waarom lijkt hij blind voor het feit dat wat aanvankelijk een mooie herdenking was, waarin de Joodse gemeenschap en anti-racisten samenwerkten, is verworden tot een activistische bijeenkomst tegen rechts, Zwarte Piet en Israel?
Petitie
De negatieve houding van de gemeente is niet nieuw. Vorig jaar heeft de werkgroep ‘Joden in Verzet’ (bestaande uit Joodse oud-verzetsmensen, nabestaanden, en kinderen van Joodse verzetsstrijders) een petitie opgesteld en aan de burgemeester en wethouders van Amsterdam aangeboden, waarin wordt opgeroepen geen toestemming te geven voor de herdenking van het Platform bij het monument voor het Joodse verzet. De petitie werd niet in ontvangst genomen; men had geen tijd en vond het niet belangrijk. Blijkbaar is de stem van een deel van de Joodse gemeenschap niet belangrijk voor de burgemeester en het college. Deze mensen voelen zich door de hele gang van zaken geschoffeerd. Juist deze frustratie vergroot de kans op ongeregeldheden en botsingen rond het monument.
Het beste zou zijn als het weer gewoon bij een herdenking zou blijven voor iedereen die de Kristallnacht en de slachtoffers van toen wil herdenken; mensen die een politieke manifestatie of bijeenkomst willen houden tegen Wilders en andere radikaal rechtse of populistische partijen, tegen Zwarte Piet of tegen Israel, kunnen dat op een andere datum doen. En wie met Israelische vlaggen wil zwaaien en op de sjofar blazen om het huidige antizionisme te hekelen kan dat ook beter op een andere dag doen. Ik zou zelf misschien het liefste aan zo’n herdenking de waarschuwing voor zowel antisemitisme, Wilders, Trump, antiracisme en doorgeschoten Israelhaat verbinden, maar soms is less more en toont grootheid zich in de beperking.
Ratna Pelle
NB: zie ook het pleidooi van Sebastien Valkenberg uit 2015: Antiracisten, stop die Holocaustvergelijking