– Door Tjalling. –
Op 26 november werd door de EO een Andries Radio Symposium uitgezonden met als thema de vraag waarom we zo verdeeld zijn over Israël. Onder regie van Andries Knevel kregen sprekers uit diverse Protestants Christelijke richtingen de gelegenheid om elk hun bijdrage aan die verdeeldheid te leveren. Jammer genoeg bleef het debat beperkt tot alleen christelijke visies op Israël. Sprekers met een politieke, sociologische of psychologische visie hadden met hun deelname over de grenzen van de kerken heen een interessante verdieping aan het debat kunnen toevoegen. Er zijn namelijk opvallende overeenkomsten tussen Christenen en niet Christenen bij hun mening over Israël en die zijn tijdens dit symposium niet aan de orde gekomen.
Knevel vroeg zich af waarom er zoveel verdeeldheid onder de mensen is wanneer Israël ter sprake komt. Hij had in totaal elf christelijke visies op Israël geteld, die hij in drie basisvisies bundelde: Israël is de vervulling van Gods belofte, Israël is ingelijfd door de christelijke kerk, of een middenpositie die het huidige land en volk Israël nog een rol toekent naast het christendom. Een vierde visie vindt Israël geen relevant theologisch thema meer.
Israël en de Bijbel zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, en het lag dan ook voor de hand dat Knevel die verdeeldheid daarmee rechtstreeks in verband bracht. Hij stelde vervolgens de vraag door welke bril de mensen de Bijbel, met daarin de profetieën over Israël lezen. De Bijbel is een bundeling van boeken met religieus getinte verhalen die op verschillende manieren kunnen worden uitgelegd. Bij iedereen die met aandacht de Bijbel leest, rijst de vraag wat het precies betekent wat daarin staat geschreven. Dat verklaart ook de grote verdeeldheid onder Christenen over Israël, die tot uiting kwam in de totaal verschillende visies op Israël van de sprekers op het symposium. Onder meer Feike ter Velde, dr. Steven Paas, ds. Theo van Campen en ds. Johan van den Berg (ook bekend als blogger Jominee) deden mee aan het debat. Ter Velde bijv. gelooft dat God ook in deze tijd nog steeds een bijzondere weg gaat met Zijn volk Israël. Dr. Paas daarentegen is van mening dat de Bijbelse beloften aan Israël zijn vervuld door de komst van Jezus Christus, en niet meer gelden voor het etnische volk van Israël. De beloften die aanvankelijk voor Israël bestemd waren zouden nu van toepassing zijn op de hele wereld. Het voert echter te ver om uitgebreid stil te staan bij alles wat de verschillende sprekers ter berde brachten en ook bij de theologische verdieping daarvan.
Ik wil wel attenderen op wat ds. van den Berg en ds. van Campen naar voren brachten. De Bijbelse opvattingen van ds. Van den Berg kunnen heel goed worden omgezet in linkse politiek. Er is bijvoorbeeld een duidelijke parallel tussen de visie van Jominee op Israël en de politieke overtuiging van iemand als Harry van Bommel, buitenlandwoordvoeder van de SP. Van den Berg, sinds juni 2010 actief als bestuurslid van de Stichting Vrienden van Sabeel Nederland, trekt zich het lot van de Palestijnen erg aan. Hij legt daarbij de nadruk op de Bijbelse begrippen recht en gerechtigheid voor allen. De staat Israël zou volgens Van den Berg juist onrecht doen aan de Palestijnen. Het Bijbelse recht geldt dus vooral de Palestijnen en over hun wandaden hoor je van den Berg niet. Van Bommel, die de Palestijnse wandaden ook toedekt, vult de begrippen recht en gerechtigheid uiteraard op politieke en economische manier in. Beide heren zien vanuit hun eigen optiek de Palestijnen als underdogs die door Israël onderdrukt worden en Israël als de machtige en onrecht plegende partij die aangepakt moet worden. In het zicht van de vijandige houding van de omliggende landen en een groot deel van de Arabische wereld tegenover Israël, is de underdogspositie van de Palestijnen echter niet houdbaar.
Verder wil ik op de bijdrage van ds. Theo van Campen wijzen. Hij kwam nog het dichtst bij het antwoord op de vraag van het symposium. Volgens Van Campen heeft het onderwerp alles te maken met eigen identiteit. Van Campen kreeg helaas niet de gelegenheid om zijn opmerking toe te lichten. Knevel greep namelijk snel in door op te merken, ‘dat we dus niet in staat zijn om onbevangen naar de Schrift te luisteren’. Ik kreeg sterk de indruk dat door de reflexmatige ingreep van Knevel de eigen persoonlijkheid van mensen genegeerd werd. En dat is ronduit jammer. Niemand is immers in staat om de Bijbel werkelijk onbevangen te kunnen lezen, en dat nu juist had uitgediept moeten worden. Alle mensen zijn nu eenmaal verschillend van aard en kennen elk hun eigen betekenis toe aan dezelfde Bijbelteksten. De eigen persoonlijkheid of vorming is als het ware daarbij de bril waardoor mensen de Bijbel lezen. Een psycholoog had dit verder kunnen uitdiepen wat ook de kwaliteit van het debat zou hebben verbeterd.
Al was volgens mij dit symposium te beperkt en te oppervlakkig, toch kan hieruit wel een duidelijke conclusie worden getrokken. De grote verdeeldheid over Israël heeft wel degelijk te maken met de eigen identiteit. Die wordt voor een belangrijk deel gevormd door afkomst, omgeving en de eigen persoonlijke ontwikkeling van mensen, van waaruit ze handelen. Binnen de kerkelijke kaders betekent dit dat vooral mensen met een ethische Bijbelopvatting, zoals ds. Van den Berg, kritisch tegenover Israël staan terwijl mensen die de Bijbel beschouwen als het onfeilbare Woord van God, zoals Feike Ter Velde, vaak opvallend positief staan tegenover Israël. Mensen buiten kerkelijke kaders zijn al evenzeer verdeeld over Israël. Zij bepalen hun houding t.o.v. Israël op hun eigen seculiere wereldbeeld, identiteit en de bril waarmee zij de wereld analyseren. Zij voelen zich veel minder aangesproken door de speciale rol van Israël in de Bijbel of zetten zich daar juist tegen af, en baseren hun mening vooral op de positie die Israël in de huidige wereld heeft. Op de achtergrond speelt hierbij soms de Tweede Wereldoorlog een rol. In Europa zijn toen miljoenen Joden om het leven gebracht. Uit solidariteit en misschien ook schuldgevoel gaf men daarom meer aandacht en begrip aan het Joodse volk dan aan het Palestijnse volk. Waarschijnlijk door de vele negatieve publicaties over Israël in de media is er de laatste decennia, ook bij Christenen, juist meer begrip gekomen voor de positie van het Palestijnse volk.
Tot slot: Israël trekt blijkbaar sterk de aandacht van alle mensen, zowel heel positief als helaas ook heel negatief. Daardoor zal de grote verdeeldheid over Israël er nog lang en nadrukkelijk blijven.
Externe bron: http://www.cip.nl/artikel/39119/Debat-legt-verdeeldheid-over-Isra%C3%ABl-bloot