Trouw over supermarktboycot Israelische nederzettingen

IMO Blog

In Trouw van afgelopen vrijdag stonden maar liefst drie artikelen over Israel. De rest van het Midden-Oosten, waar in twee landen een burgeroorlog woedt en het in meerdere landen onrustig is, moest het doen met één artikel, over Egypte. Het eerste artikel was de derde in een serie, namelijk over de (vermeende?) boycot door enkele supermarkten van producten uit Israelische nederzettingen. Trouw heeft dat hele onderwerp zelf in het leven geroepen door vorige week een belrondje te houden, en wil het nu flink uitmelken. Het betreft een ‘analyse’ van de zaak en vooral de ontkenning van de supermarkten. Op nogal suggestieve toon (zo wordt van ‘kolonistenwaar’ gesproken) wordt de supermarkten ‘gedraai’ verweten, waarvan de oorzaak, hoe kan het ook anders, ligt aan de druk die van pro-Israelische zijde werd uitgeoefend. Een citaat:

‘De Israëlische ambassade in Den Haag voerde de druk verder op door in een persbericht te beweren dat de boycottende supermarkten de Nederlandse wet overtraden en dus strafbaar waren. Volstrekte onzin, verzekert het ministerie van buitenlandse zaken: een bedrijf mag boycotten wie het wil. Maar de angst zal de supermarkten om het hart zijn geslagen. Voeg daarbij de felle brieven van sommige klanten, die ‘met hun hele gezin’ dreigden over te stappen naar een andere supermarkt. Dan moet je als winkelier stevig in je schoenen staan.

Poeh, een paar klanten die, met hun hele gezin nog wel, de supers dreigen te boycotten? Dat is je reinste intimidatie! Dat een bedrijf mag boycotten wie het wil, geldt uiteraard niet voor de klanten. Dat wil zeggen, zolang ze voor Israel zijn. Wanneer klanten producten uit nederzettingen boycotten heeft Trouw daar geen enkel probleem mee, maar een supermarkt boycotten omdat ze nederzettingenproducten boycotten? En dat vertellen ze die supermarkten ook nog eens netjes in een brief, zodat men weet van de onvrede bij sommige klanten.

Trouw ziet liever dat de pro-Israel scene zijn mond houdt en alles lijdzaam over zich heen laat komen: de totaal disproportionele aandacht voor Israel en de nederzettingen, de media die continu op een negatieve en suggestieve manier over Israel schrijven, en de uitzonderingspositie in negatieve zin die er steeds vaker voor Israel wordt gemaakt, nu weer wat betreft de etikettering en vermeende boycot. Dit is niet altijd wettelijk toegestaan. Zo wees het CIDI er eerder op dat de regels voor de etikettering van producten (waarbij de plaats/land waar het product in elkaar wordt gezet/gebotteld etc. op het etiket vermeld staat  en niet de plaats waar de grondstoffen vandaan komen) niet alleen voor Israel kan worden aangepast. Trouw heeft deze info nooit in haar berichtgeving over de discussie meegenomen, maar is er nu wel als de kippen bij om een waarschijnlijk iets te gortige uitspraak van de Israelische ambassade weg te zetten als intimidatietaktiek tegen de supermarkten. Wanneer Trouw met een telefoontje naar BuZa weet dat dit niet klopt, zal dat voor de supermarkten toch even makkelijk te achterhalen zijn? En wanneer het toch wat ingewikkelder blijkt te liggen, heeft Trouw hierboven de lezers misleid, en dat druist in tegen de journalistieke normen van zorgvuldigheid en waarheidsgetrouwheid.

Trouw vervolgt:

Is de boycot nu in de knop gebroken? Nee, verre van. De weerstand tegen de Israëlische nederzettingen is en blijft groot, en het bruist wereldwijd van de particuliere initiatieven. Supermarkten en andere bedrijven beseffen bovendien heel goed dat ze zich niet neutraal kunnen opstellen: als ze boycotten is dat een politieke keuze, maar als ze niet boycotten ook, omdat ze daarmee de – volgens internationaal recht – illegale nederzettingen economisch steunen en legitimeren. Vanwege het ongemakkelijke gevoel dat dit dilemma oplevert, dringt de branchevereniging voor de supermarkten aan op een richtlijn, in elk geval voor het herkenbaar etiketteren van de producten. Brussel belooft daar voor het eind van het jaar mee te komen.

‘In de knop gebroken’, dat klinkt naar iets kwetsbaars dat nog voor het de kans had uit te groeien tot mooie bloem door die lomperiken van de pro-Israel lobby werd gebroken. Maar gelukkig is dat niet zo, en maakt men toch nog kans, omdat supermarkten beseffen dat niet kiezen ook een keuze is, oftewel: als ze producten uit de nederzettingen niet boycotten steunen ze die in feite, legitimeren ze een illegale zaak. Bullshit natuurlijk, of supermarkten zouden alle mogelijke ellende moeten legitimeren via de producten die ze verkopen.

Voor Trouw lijkt er waarlijk nog maar één onrecht op de wereld te zijn, maar één bezetting te bestaan, maar één land dat zich niet aan het internationale recht houdt. Waarom belt men de supermarkten niet op met de vraag hoe het nou zit met producten uit de illegaal door Marokko geannexeerde West-Sahara, het door China bezette Tibet, door Rusland bezette Tsjetsjenië, etc. etc.? Waarom belt men niet met de vraag of al die chocolade, koffie en thee die niet van fair trade afkomstig is, wel onder fatsoenlijke werkomstandigheden is gemaakt? En hoe staat het met groente en fruit uit exotische landen waar democratie een onbekend begrip is? Steun je daarmee geen verderfelijke regimes die dissidenten in de gevangenis gooien en politieke tegenstanders afranselen? Waar meisjes tegen hun zin in worden besneden en daar soms een leven door verminkt zijn? Legitimeer je die zaken niet door de export van zo’n land te steunen, zodat het regime aan buitenlandse valuta komt? En dan zijn er nog de voedselkilometers, oftewel de milieubelasting van zulke producten, de pesticiden op bijvoorbeeld bloemen uit Afrika of het ongemakkelijke gevoel dat het oproept dat we voedsel importeren uit landen waar honger wordt geleden.

Ik bedoel maar, de bewuste klant heeft het niet makkelijk en supermarkten zouden wel wat behulpzamer mogen zijn in het promoten van echt faire en groene producten. En dan hebben we het nog niet over het dierenleed achter al die hamlapjes, kiloknallers en halve hanen, of dierproeven voor cosmetica en shampoo. Waarom niet alle niet-scharrelvlees boycotten, beste supermarkten? En waarom belt de Trouw verslaggever de supermarkten niet op met de vraag of en waarom ze nog bio-industrievlees in de schappen hebben liggen? Wakker Dier zal ze dankbaar zijn.

Maar nee, alle gewetenswroeging is maar voor één zaak weggelegd: de ‘illegale’ Israelische nederzettingen. Hoeveel kwaad ze wie berokkenen is nog best lastig uit te maken, want ze bieden veel Palestijnen werk en hoewel die wellicht liever voor Palestijnse bedrijven werken hebben die vooralsnog niet genoeg werk in de aanbieding, mede vanwege wanbeleid van de Palestijnse Autoriteit. De nederzettingen zullen voor een deel moeten verdwijnen, voor een deel kunnen ze in Israel worden geïncorporeerd met een landruil, en voor een deel kunnen ze wellicht onder Palestijns gezag komen – zoals er ook honderden Palestijnse dorpen in Israel zijn. De toekomst van de nederzettingen is lastig, maar dit is geen zaak van de supermarkten maar een zaak die een politieke oplossing vraagt. En laat daar nou net weer een serieuze poging toe worden ondernomen.

Ratna Pelle