mei 252017
 

 = IMO Blog = 

Vervolg op: Derk Walters uitwijzen geen goede zet van Israel

In de diverse artikelen over het gedwongen vertrek van zijn Israel correspondent Derk Walters legt NRC Handelsblad weer veel nadruk op het steeds rechtsere en repressievere karakter in de Israelische samenleving wat betreft dissidente stemmen en kritische geluiden, en plaatst de uitwijzing van Walters in dat kader. Zo schrijft men:

Het besluit is een nieuw voorbeeld van de agressievere houding die Israël de laatste jaren aanneemt. Zo besloot het land in december tijdelijk de ambassadeurs in Nieuw-Zeeland en Senegal terug te roepen nadat de landen als leden van de VN-Veiligheidsraad voor een kritische resolutie tegen Israël hadden gestemd. In februari werd medewerkers van Human Rights Watch de toegang tot het land ontzegd. En in april zegde premier Netanyahu een ontmoeting met de Duitse minister van Buitenlandse zaken Sigmar Gabriel af, nadat Gabriel een ontmoeting had met de ngo Breaking the Silence, een organisatie van voormalige militairen die misstanden van hun oude werkgever, het Israëlische leger, aan het daglicht brengen. De laatste jaren is de onverdraagzaamheid voor kritiek van Netanyahu en de zijnen gegroeid. „De overheid gedraagt zich vijandig tegen iedereen die de overheid of andere autoriteiten bekritiseert”, zegt Sugarman. „De laatste twee, drie jaar lijkt het wel alsof de gemoedstoestand in het land is veranderd.”

En:

De Israëlische regering heeft de afgelopen jaren een aantal wetten aangenomen die ngo’s als Breaking The Silence forse beperkingen opleggen. Zo is het voor hen nu verboden om presentaties te geven op scholen. Daarnaast zijn binnenlandse ngo’s sinds 2015 verplicht te melden van wie zij buitenlandse donaties ontvangen, en moeten ze zichzelf voor iedere actie kenbaar maken als ‘foreign agent’. Buitenlandse ngo’s wordt steeds vaker verweten deel te nemen aan „anti-Israëlische activiteiten”. Volgens activiste Dana Golan is de ruimte om kritiek te uiten op de regering de laatste jaren drastisch ingeperkt. Golan is actief bij Breaking the Silence. „Het leger is hier heilig”, zegt Golan. „Wij waren nooit populair. Maar tot voor kort werden we redelijk vrij gelaten om te zeggen wat we wilden.”

Hier worden even een heleboel zaken op een hoop gegooid. Het is waar dat het klimaat is veranderd en Netanyahu meer onder invloed van Bennett staat. Het is ook waar dat de tolerantie voor de eenzijdige kritiek en aantijgingen van de VN en allerhande mensenrechtenorganisaties en (vaak Europese) diplomaten en politici behoorlijk is afgenomen. Sommige zaken zijn zonder meer zorgelijk, zoals ook weer een recent plan (het zal hoogst waarschijnlijk niet doorgaan, maar heeft wel weer de media gehaald) om het Arabisch als tweede taal af te schaffen. Proefballonnetjes die Netanyahu oplaat om de rechtse achterban tevreden te houden maar die in het westen veel kwaad bloed zetten.

Breaking the Silence (BtS) richt overigens echt veel schade aan met hun anonieme getuigenissen uit het leger, allemaal zeer negatief en zonder context. Wat mensen hier niet weten is dat het leger zich ook vaak moreel toont en afziet van operaties die Israel voordeel zouden opleveren, soms met gevaar voor burgers of soldaten tot gevolg. De incidenten die BtS beschrijft zijn vaak walgelijk, maar komen in alle legers voor, zeker als men zo onder druk staat. Israel verijdelt jaarlijks vele honderden aanslagen. Soldaten staan onder druk en hebben nog niet de leeftijd alles zorgvuldig te overdenken. In Israel heeft men die informatie, kent men de context en de dilemma’s, want ieders eigen zonen en dochters dien(d)en in het leger en men heeft het zelf ook gedaan. Maar wij kijken anders naar een leger, zeker hier in West Europa, en hier voeden de verhalen van BtS een groeiende afkeer van Israel. BtS kiest er daarbij voor om niet intern zaken aan te kaarten maar dit via de (Engelstalige) media en Europese gezagsdragers te doen. Ook dat zet veel kwaad bloed.

Die ‘kritische resolutie tegen Israel’ betrof de resolutie van de Veiligheidsraad die Obama kort voor zijn aftreden niet vetode. Het was een erg eenzijdige resolutie en juist VN veiligheidsraad resoluties hebben wel enige invloed. Dus de woede daarover is wel te begrijpen. Net als de irritaties over minister Gabriels bezoek aan het zeer eenzijdige BtS. En de vele EU subsidies voor tal van Israelkritische Ngo’s. Israel is geen Turkije of Rusland, waar zulke organisaties illegaal zijn en moeten vrezen voor huiszoekingen, inbeslagnames, arrestaties etc. etc. De ‘pesterijen’ die de media hier melden tegen deze organisaties zijn daarmee vergeleken zeer mild. Waarom steunt de EU Israelische organisaties die in eigen land genoeg middelen en mogelijkheden hebben om hun werk te doen? In Israel ervaart men dat als een ongewenste vorm van buitenlandse inmenging, die men probeert te beperken door restricties in te stellen. Die restricties worden hier vervolgens weer breed uitgemeten en in verband gebracht met de algehele verrechtsing en verharding, en niet met een terecht gevoel van kwetsbaarheid en zich niet begrepen voelen in het buitenland.

Het lijkt soms op een opeenvolging van acties die elkaar versterken. Netanyahu had Gabriel natuurlijk gewoon moeten ontmoeten, en accepteren dat buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders dit soort organisaties nou eenmaal graag spreken. Hij had dan ook met goede argumenten en tegenvoorbeelden kunnen laten zien hoe eenzijdig Breaking the Silence is. Door deze organisaties tegen te werken wekt men de indruk niet inhoudelijk tegen hun kritiek opgewassen te zijn. Ondertussen kunnen deze organisaties (en andere kritische stemmen) hun rol als verkondiger van een onwelgevallige waarheid weer versterken. In het Westen zal dit het beeld versterken dat deze organisaties onder druk staan en dus buitenlandse steun nodig hebben. Ook de NRC kan handig gebruik maken van deze tegenwerking om haar imago van onafhankelijk en kritisch medium te versterken. De NRC besteedde er flink wat aandacht aan en andere media namen dit verhaal over.

Ondertussen blijft de vraag waarom Israel dit nou deed. Weinig mensen geloven dat het alleen een technisch verhaal zou zijn over een verlopen visum en een niet bijtijds doorgegeven verhuizing. Dat weet men in Israel ook wel. En dat weet de NRC ook. Vandaar dat wel werd gespeculeerd dat er misschien opzet in het spel is, en Walters sowieso weg wilde. Een idee dat werd versterkt door een tweet van Ruben Gischler, waarin hij schrijft: ” ’t vreemde is dat ik zijn vriendin twee maanden geleden tegenkwam en van haar begreep dat hun verblijf erop zat en zij weer terug naar Nederland gingen”. Het zou om Anna Krijger gaan, de vrouw van Derk Walters, maar zowel Walters als Krijger ontkennen dit verhaal, en ‘begreep’ is ook nogal een vaag begrip. Dit verhaal wordt bovendien door geen enkele andere bron bevestigd.

Walters zou op deze manier bewust Israel een trap na hebben willen geven. Door de bureaucratische zaken niet correct af te handelen, zou hij Israel in de val willen hebben lokken. Niet Israel luisde hem erin door hem ‘flink te laten zweten’, maar hij heeft uiteindelijk Israel laten zweten en weer een hoop negatieve publiciteit bezorgd. Het is niet uitgesloten, maar mij heeft het een te hoog complottheorie gehalte. Waarschijnlijker is dat het toch meer een onbedoelde opeenstapeling van zaken is geweest die hiertoe geleid hebben. Walters was misschien onzorgvuldiger omdat hij wist dat hij weg zou gaan of met dit idee speelde (als dit verhaal klopt), de GPO had hem al langer in beeld als een wel erg activistische journalist, Walters was daar op zijn beurt een beetje klaar mee, en Israel wilde misschien laten zien dat ergens een grens ligt: activistisch schrijven en dan ook nog de wetten en procedures niet respecteren is vragen om problemen. Het was misschien ook een dynamiek van actie en reactie waar beide kanten op een gegeven moment niet meer in wilden schikken. Trouw schrijft:

Dat Netanyahu en sommige Israëlische media op voet van oorlog staan is geen geheim. [De Israëlische journalist Oren] Persico: “Op zijn facebookpagina spreekt Netanyahu zich uit tegen de media. Hij geeft hele grove commentaren als journalisten hem benaderen voor een interview. En hij probeert zijn grip te vergroten op de media die de overheid controleren.”

Dat is het klimaat waarin Israëlische journalisten werken. En dat heeft misschien ook zijn weerslag gehad op de uitwijzing van Walters.

Maar binnen de regeringskantoren is niet iedereen gelukkig met hoe deze affaire verliep. Het is slechte publiciteit voor Israël als open en democratisch land. Uit diverse gesprekken blijkt dat het Israëlische ministerie van buitenlandse zaken heeft geprobeerd de collega’s op de persafdeling te matigen. Gevraagd om een reactie zegt de woordvoerder van buitenlandse zaken Emmanuel Nahson: “Ons beleid is om niet in een crisissituatie te geraken met buitenlandse correspondenten. We hadden een andere uitkomst liever gewild.”

Korte lontjes, opeengestapelde irritaties over de vele eenzijdige en suggestieve artikelen in de NRC (en andere kranten), een klimaat waarin openlijker tegen critici wordt geageerd, en een journalist die zelf ook de hakken in het zand zette: dat lijken de ingrediënten die tot deze contraproductieve beslissing hebben geleid.

Ratna Pelle

Share