- Dit opiniestuk verscheen 13 december 2013 in korte versie in Trouw.
Dood Mandela misbruikt door Israelcritici
Door Joep de Geus, 12 december 2013
De dood van Mandela wakkert bij critici van Israël de neiging aan om het leed van de Zuid-Afrikanen tijdens het apartheidsregime te bagatelliseren door Israël weg te zetten als staat van apartheid. Volgens deze critici is Israël een racistische staat, waarin Joden meer rechten hebben dan Arabieren, Palestijnen en moslims. Een ieder met enig realiteitsbesef ziet al snel dat er in Israël allerminst sprake is van apartheid. En al zou daar wel sprake van zijn, dan kan er niet anders dan worden geconcludeerd dat er in de omringende Arabische staten ook sprake is van apartheid.
Apartheid slaat op een juridisch systeem van sociaal, politieke en economische scheiding van bevolkingsgroepen op basis van ras. In een apartheidsstaat ontleent men rechten enkel en alleen uit het feit dat men geboren is binnen een bepaalde gemeenschap. Tijdens de apartheid in Zuid-Afrika waren seksuele relaties tussen de klassen verboden, werd de zwarte gemeenschap in restaurants, woonwijken, zwembaden en openbaar vervoer fysiek gescheiden, werd toegang ontzegd tot bepaalde banen, mocht men niet stemmen en had de zwarte gemeenschap geen vrije toegang tot onderwijs.
Wanneer er sprake zou zijn van apartheid, betekent dit op zijn minst dat de Palestijnse bevolking in Israël minder toegang heeft tot onderwijs. Dit is zowel juridisch als in praktijk niet de realiteit. Israëlische burgers hebben evenveel toegang tot onderwijs en het staat een ieder vrij om dit in te richten naar eigen geloof. Israël kent islamitische, christelijke en joodse scholen en deze scholen zijn voor een ieder toegankelijk en worden in gelijke mate door de staat gefinancierd. Is dat apartheid? Nee.
Anders is dat bijvoorbeeld in buurland Jordanië, waar een quotum geldt voor het aantal Palestijnse studenten aan universiteiten.
In apartheidstaat Israël zou Palestijnen de toegang ontzegd worden tot banen en politiek. Is dat de realiteit? Allerminst. In het Israëlisch parlement zijn momenteel 12 van de 120 van de leden Arabier, sommigen zelfs voor de partij van premier Netanyahu. Arabische partijen hebben volledige toegang tot verkiezingen en iedereen heeft evenveel stemrecht. Één van Israëls militaire brigades wordt momenteel geleid door een moslim en één van de rechters van het Hooggerechtshof is Arabier. Is dat apartheid? Nee.
Anders is dat bijvoorbeeld in buurland Libanon, waar Palestijnen zijn uitgesloten van werk in onder andere scholen en ziekenhuizen.
In apartheidstaat Israël zou geen sprake zijn van vrijheid van religie. Is dat het geval? Nee. Iedere staat in het Midden-Oosten kent een officiële religie. In iedere staat in de regio is dat de islam, Israël is als Joodse staat daarin de enige uitzondering. Echter, daar waar Arabische staten hun religie volledige implementeren in wetgeving, is Israël een seculiere staat. Daarin mag iedere inwoner zijn eigen geloof hebben, zijn geloof uitoefenen en zijn geloof uitdragen. Wie door Tel Aviv rijdt merkt al snel de enorme moskee aan het strand op en wie zich in Jaffa bevindt zal rond het einde van de middag uit verschillende minaretten de oproep tot gebed horen. Is dat apartheid? Nee.
Anders is dat bijvoorbeeld in Saoedi-Arabië, waar verkoop van de bijbel verboden is en waar andere religies dan de islam niet geuit mogen worden.
In apartheidstaat Israël zal dan op zijn minst sprake zijn van gescheiden wonen! Is dat het geval? Ja, in Israël wonen bevolkingsgroepen meer gescheiden dan in andere landen. Echter, gemengd wonen is niet bij wet verboden en in steden de relatiteit. Een Palestijnse inwoner van Israël kan ervoor kiezen om te wonen in een nederzetting, in een kibboets of in Tel Aviv, net zoals zijn Joodse medeburgers dat kunnen.
De Palestijnse Autoriteit verbiedt Israëliërs om in de Palestijnse Gebieden te wonen en Israël verbiedt het burgers van de Palestijnse Autoriteit om in Israël te wonen. Dat dit verboden is, is geen teken van apartheid, maar een logisch gevolg van staatsburgerschap en de zoektocht naar een tweestatenoplossing. Er is pas sprake van apartheid wanneer deze scheiding geldt voor inwoners van één staat. Dit zou impliceren dat Palestijnen en Israëliërs burger zijn van dezelfde staat en laat juist dat hetgeen zijn waar Israëlcritici zich tegen verzetten. Is er in Israël dus sprake van apartheid? Nee.
Anders is dat in de Palestijnse Gebieden, waar het voor Joden bij wet verboden is om grond te kopen. Een Palestijn die toch grond verkoopt aan een Jood, riskeert de doodstraf.
Is er in Israël dan sprake van gescheiden openbaar vervoer? Nee, in Israël loopt een moslim net als een jood de bus in, kunnen deze naast elkaar zitten en kunnen ze beiden de bus verlaten wanneer de eindbestemming is bereikt. Is dat apartheid? Nee.
Een moslim heeft in Israël evenveel rechten als een jood, alle Israëliërs hebben toegang tot de hoogst mogelijke posities en heeft evenveel stemrecht, een islamitische school heeft evenveel recht als een joodse en een Palestijnse en Joodse Israëliër kunnen naast elkaar in dezelfde bus zitten. In Israël is er noch juridisch, noch in praktijk een sociaal, politieke of economische scheiding van burgers. Er is in Israël geen sprake van segregatie op basis van ras of geloof.
In Israël kan onmogelijk sprake zijn van apartheid, terwijl in omringende staten weldegelijk kenmerken van apartheid gevonden worden. Wie de dood van de voormalig Zuid-Afrikaanse president aangrijpt om Israël weg te zetten als apartheidstaat, bagatelliseert het Zuid-Afrikaanse leed en besmeurt de herdenking van een groot staatsman.
- Joep de Geus, geboren 26 december 1992 te Veghel, is voorzitter van CIJO en studeert Politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder was hij bestuurslid bij een huurdersvereniging.