– Mediawerkgroep Israel, nieuwsbrief juli-oktober 2013 / 16 –
[aangevuld op 6 november]
Telegraaf, NOS en Trouw over vrijgelaten gevangenen en bouwplannen Jeruzalem
Er was veel aandacht in de media voor de door Israël vrijgelaten Palestijnse gevangenen, vooral toen eind oktober de aankondiging van de bouw van nieuwe woningen in Ramat Shlomo, een wijk in Jeruzalem net over de Groene Lijn, daar bij kwam. Beide zaken werden – waarschijnlijk terecht – in diverse media aan elkaar gelinkt. De teneur van de berichtgeving was echter weer vooral dat de nederzettingen het grote obstakel voor vrede zijn, en het verzoenende gebaar van Israël om de gevangenen, stuk voor stuk plegers van dodelijke aanslagen, vrij te laten, werd genegeerd. Een paar media maakten het wel heel bont.
Over de vrijlating van terroristen
Bij de vrijlating van de 26 gevangenen door Israël stond de Palestijnse vreugde hierover voorop. Moeders huilden tranen van geluk en dankten Allah dat hun zoon na zoveel jaren weer thuis is. In een filmpje van de Telegraaf over de vrijlating wordt niet eens vermeld dat deze gevangenen allemaal waren veroordeeld voor het doden van Israëli’s. Ook sommige artikelen op nieuwssites melden dit niet. Andere artikelen wel, maar nergens worden details gegeven over het soort aanslagen, wie men doodde, of de nabestaanden geciteerd. Het staat er vaak in een bijzinnetje en soms eufemistisch zoals in dit NOS artikel:
“Zo zei de minister van Wonen verscheidene malen dat het vrijlaten van gevangenen die Israëliërs hebben aangevallen of gedood niet bijdraagt aan vrede en leidt tot meer terrorisme.”
Ook de NOS is gekleurd in dit verslag van Monique van Hoogstraten, onder de titel: ‘Abbas laat zijn feestje niet ontnemen. Nadat ze heeft gezegd dat de gevangenen voor dodelijke aanslagen vastzaten, vervolgt ze:
“wel allemaal heel lang geleden. Mensen hebben 20, 25 jaar vastgezeten. Ze hebben vaak als jonge mannen een aanslag gepleegd, vaak voordat er nog sprake was van enige vredesbesprekingen, voor Oslo, en zitten sindsdien in de gevangenis. Veel mensen zijn nu oud, moe, sommige wat ziek. Maar voor veel Israëli’s zijn het nog steeds gevaarlijke terroristen die je niet zomaar vrij mag laten.”
Het hele verhaal lijkt erop gericht om de vrijlating als iets niet bijzonders neer te zetten en de Palestijnse daders als slachtoffers die zolang vast zaten voor een onbezonnen daad in hun jeugd en nu oud, moe en ziek zijn. Het was eigenlijk ook wel logisch dat ze toen aanslagen pleegden, want dat doe je nou eenmaal als er geen vredesbesprekingen zijn en je wel onder bezetting leeft. Dus de prijs voor Israël is helemaal niet hoog. Later benadrukt ze nog eens hoe gunstig de vredesbesprekingen wel niet voor Israël zijn:
“Zolang de besprekingen gaande zijn hijgt de wereld wat minder in zijn (Netanyahu, RP) nek met kritiek op de bezetting, zolang de gesprekken gaande zijn kan hij ook doorgaan met de bouw van nederzettingen en dat gebeurt dan ook. Negen maanden lang, zolang als minister Kerry ze gegeven heeft om te praten zullen die gesprekken doorgaan en is dat voor beide partijen en vooral voor Netanyahu een prettige status quo.”
Juist ja, Israël heeft het weer goed voor elkaar en het vrijlaten van een paar zielige oude mannetjes is een prima prijs voor de diplomatieke ruimte om de boel verder vol te bouwen onder het mom van vredesbesprekingen. Dit is een zeer suggestief commentaar. Er staat wel degelijk druk op beide partijen om ook echt te gaan schuiven, en de wereld is ook niet minder kritisch over de bouw in nederzettingen. Zo veroordeelde Ban Ki-Moon fel de bouw in een wijk op ca. 1 km van de Groene Lijn. En de gevangenen zijn echt niet allemaal oud en ziek, velen zijn rond de 40 en hebben nog even radikale ideeën als toen. Bij de vrijlating riep een ex-gevangene onder luid applaus: ‘All of Palestine from the river to the sea’.
Er was verder veel aandacht voor de aangekondigde bouw in o.a. Ramat Shlomo in Oost Jeruzalem, wat enkele uren na de vrijlating werd aangekondigd. Een paar artikelen hierover zijn al uitvoerig besproken. Dit artikel in Spitsnieuws onder de titel ‘Israël bouwt stug door’ lijkt zo afkomstig van een pro-Palestijnse propagandasite. Dat men 26 terroristen vrij laat is nauwelijks vermeldenswaardig. Zie verder de bespreking van het bijna identieke Telegraaf artikel.
De Telegraaf over de bouwplannen
De website van de Telegraaf schreef woensdag onder de kop ‘Israël bouwt verder in bezet gebied’:
Israël heeft woensdag plannen bekendgemaakt om de ultraorthodoxe joodse kolonie Ramat Shlomo in bezet Oost-Jeruzalem uit te breiden met 1500 woningen. De aankondiging volgt op de vrijlating van een groep Palestijnse gevangen[en].
De regering wil volgens waarnemers extreemrechtse of orthodoxe coalitiepartners gunstig stemmen met uitbreiding van joodse kolonies. Het gaat om nederzettingen die in de ogen van de Israëlische regering toch nooit meer aan de Palestijnen worden teruggegeven. Ramat Shlomo ligt bijvoorbeeld in de door Israël afgebakende gemeente Jeruzalem. Maar volgens de internationale gemeenschap is dit onderdeel van het in 1967 bezette Oost-Jeruzalem.
De kolonisatie van de door Israël bezette Palestijnse gebieden vormt een van de belangrijkste obstakels voor vrede tussen Israëli’s en Palestijnen.
Dat laatste is, zoals ik vaker heb duidelijk gemaakt een visie, geen feit zoals dat in een kort zakelijk nieuwsbericht thuishoort. Je kunt met evenveel recht steeds schrijven dat de Palestijnse opruiing in de media een van de grootste obstakels voor vrede is, of de weigering Israël te erkennen, of het feit dat de Arabische landen de vluchtelingen niet hebben opgenomen en hun verlangen om terug te keren naar wat nu Israël is kunstmatig en om politieke redenen in stand wordt gehouden, o.a. door de UNRWA. Om maar een paar problemen in dit complexe conflict te noemen. Dat altijd maar weer alleen de nederzettingen een obstakel worden genoemd is meer dan ergerlijk: het is ten diepste subjectief en duwt de argeloze lezer in een bepaalde richting. ‘Aha, dus Israël zet de boel weer op scherp met dit besluit. Die vervelende Israëli’s toch, ze liggen ook altijd dwars. Dat ze de Palestijnen ook eens wat gunnen!’
Voorts worden de tegenstanders van de vrijlating van de gevangenen allemaal extreemrechts of orthodox genoemd, en worden ze daarmee weggezet als extremistisch. Maar hoe normaal is het eigenlijk dat een land 26 moordenaars vrijlaat? Mensen die allemaal dodelijke aanslagen hebben gepleegd? Het verzet daartegen en de onvrede daarover is breed, en zeker niet beperkt tot extreme elementen.
En sinds wanneer wordt er van ‘Joodse kolonies’ gesproken? Dit klinkt nog negatiever dan ‘nederzettingen’, wat ook al een zeer negatieve bijklank heeft, en vaak wordt voorafgegaan door het bijvoeglijk naamwoord ‘illegale’. Men heeft het daarentegen nooit over ‘illegale aanslagen’ of ‘de raketaanvallen door Hamas zijn illegaal volgens het internationale recht’. Er wordt zelden vermeld dat Hamas op de lijst van terroristische organisaties staat en naar haar handvest, dat beweert dat de Joden beide wereldoorlogen hebben veroorzaakt en verwijst naar de Hadith die zegt dat zij gedood moeten worden, wordt nooit verwezen. Daarbij ligt Ramat Shlomo net over de Groene Lijn, en komen de woningen ook nog eens aan de ‘Israëlische kant’. Volgens bijna alle tot nu toe gepresenteerde vredesplannen blijft de wijk bij Israël, evt. in ruil voor gebied elders. De bouw van woningen op deze plek ‘een van de grootste obstakels’ noemen komt daarmee in een nog vreemder daglicht te staan. Dit alles laat onverlet dat het moment van bekendmaken van deze plannen op de Palestijnen en andere spelers geen geweldige indruk maakte.
NOS Journaal over de bouwplannen
Ook andere media koppelden beide zaken aan elkaar en noemden de nederzettingen een groot obstakel voor de vrede. Monique van Hoogstraten zegt in het journaal:
“Het is geen toeval, integendeel, het is een duidelijke boodschap van Netanyahu aan de rechtse critici (…) Wij leggen ons lot niet in de handen van de Palestijnen, er is genoeg dat we wel doen om Israël te behouden als groot land. Het is echter ook een boodschap aan de Palestijnen: jullie krijgen de gevangenen nu wel maar denk maar niet dat jullie daarmee echt winst behalen. Wij bepalen de regels van dit spel.”
Later zegt ze: “Nou is Oost Jeruzalem natuurlijk in de toekomst ooit bedoeld als hoofdstad van een toekomstige Palestijnse staat. Jeruzalem is ook de stad die veel Israëli’s nooit zullen willen afstaan aan de Palestijnen…”
Ook hier weer een hoop interpretatie. En nogmaals de vraag: hoezo is de bouw van 1500 woningen op 1 km van de groene lijn een manier om groot-Israël te behouden? Wat Israël er evt. mee aan de Palestijnen duidelijk wil maken is weer lekker negatief ingekleurd, vanuit de gedachte: ‘Israël is een arrogant land dat zich niks aantrekt van de Palestijnen en hun geen succesje gunt. Ze moeten vooral steeds voelen wie de baas is.’ In werkelijkheid denk ik dat het pure tactiek is om de steun van zijn rechtse coalitiepartijen te behouden, die niks zien in dat hele vredesproces. Eigenlijk is het een wonder dat die partijen de vrijlating van 26 moordenaars hebben geaccepteerd, dit in ruil voor niks en in de wetenschap dat deze mensen als helden worden onthaald. Zoals gezegd is niet alleen ultra rechts hier tegen.
Dat Oost Jeruzalem ‘bedoeld’ is als hoofdstad van de Palestijnen is ook erg subjectief. Wie heeft dat zo bedoeld? Volgens de VN zou het onder internationaal bestuur komen. Volgens diverse vredesplannen (Clinton parameters, Geneefse Akkoord, Olmerts vredesplan, Baraks voorstellen etc.) zouden de Joodse wijken bij Israël komen en de Arabische bij ‘Palestina’. Het strookje waar gebouwd gaat worden in Ramat Shlomo zal bijna zeker bij Israël komen, ingeklemd tussen de groene lijn en de rest van de wijk.
Trouw over de bouwplannen
Trouw kopte op 31 oktober: ‘Cel gaat open, kolonisatie gaat door’. Even later spreekt men van een ‘Joodse kolonie in Oost Jeruzalem’. Lekker suggestief. Zijn huizen in een Joodse wijk zo dicht bij de groene lijn een vorm van kolonisatie? Bij kolonisatie stellen we ons voor hoe een (doorgaans blank) volk diep het territorium van een ander (of de wildernis) binnendringt en daar zijn vooruitgeschoven posten bouwt. Je denkt daarbij niet aan het bouwen van woningen in een stad die al meer dan tweeduizend jaar zeer sterk met de Joden verbonden is, waar zij sinds de 19e eeuw de meerderheid vormen en die sinds 1948 de hoofdstad van Israël is. Er is iets heel erg fout met de idee dat Joden niks te zoeken hebben in het deel van Jeruzalem dat in 1948 door Jordanië werd veroverd en van waaruit de Joden zijn verdreven en hun heilige plaatsen verwoest. Bovendien is het niet ‘bezet’ (zoals het later nog eens wordt genoemd) maar geannexeerd. Arabieren hebben er stemrecht voor de gemeenteraad en recht op Israëlische voorzieningen, en kunnen vrij door Israël reizen. Hun is indertijd ook de Israëlische nationaliteit aangeboden, maar dit weigerden ze bijna allemaal. Desondanks willen de meesten liever bij Israël blijven dan onder PA bestuur te komen.
Trouw heeft het over ‘een goedmakertje voor extreem-rechtse en ultra-nationalistische partijen’. Zie je de bruinhemden ook al door de straten van het gekoloniseerde Jeruzalem marcheren? De termen ‘extreemrechts’ en meer nog ‘ultra-nationalistisch’ klinken akelig, en roepen associaties op met neonazi’s. Waarom niet gewoon ‘zijn rechtse coalitie genoten’?
Trouw gaat door met: ‘Netanyahu gaf gisteren ook groen licht voor een aantal andere bouwprojecten in bezet Oost-Jeruzalem. Zo mogen huizen in Ramat Shlomo met 50 vierkante meter worden uitgebreid, zodat er nog meer kolonisten kunnen intrekken‘. Ieks, nog meer kolonisten! Gatver! Het lijkt wel een plaag. En je huis uitbreiden als kolonist, dat moet toch niet mogen? En natuurlijk nogmaals benadrukken dat Oost Jeruzalem bezet is en dus de Joden er niks te zoeken hebben. Propaganda heet dat, het continu herhalen van bepaalde beweringen om mensen te beïnvloeden.
Trouw vervolgt met: ‘Verder gaat Israël een toeristisch-archeologisch centrum bouwen in de Palestijnse wijk Silwan, en een nationaal park op de hellingen van de Scopusberg. Dit park gaat ten koste van de gewenste uitbreiding van twee Palestijnse wijken.‘ Ah, Palestijnse wijken mogen natuurlijk wel uitbreiden zoveel ze willen, ook als dat ten koste van de Joodse gaat, dit alles omdat tussen 1948 en 1967 dit deel van de stad voor Joden verboden was. Silwan was tot 1948 een gemengde wijk waar ook Joden woonden. De Scopusberg was een Israëlische enclave tot 1967 en volgens het wapenstilstandsverdrag dat Israël met Jordanië had gesloten mochten Israëli’s vrij van het Israëlische deel van de stad naar de Scopus berg, maar in de praktijk stond Jordanië dat niet toe. Voor een nationaal park in het overvolle Jeruzalem is best wat te zeggen, en Trouw geeft simpelweg te weinig informatie om goed te kunnen beoordelen of dit plan oneerlijk is naar de Arabieren of niet (opvallend dat Trouw van ‘Palestijnen’ spreekt terwijl het zoals gezegd om Arabieren gaat die in een door Israël geannexeerd gebied wonen met een aantal Israëlische rechten). Gaat het bijvoorbeeld om kwetsbare natuur? Wat zijn dat precies voor uitbreidingsplannen? Overigens heeft de gemeente Jeruzalem duizenden woningen in de zogenaamde ‘Arabische sector’ gebouwd maar dat vermeldt Trouw natuurlijk niet. Wellicht heeft men elders nieuwe woningen aangeboden in plaats van de uitbreiding in de Arabische wijken?
Trouw sluit af door nog maar eens het Palestijnse standpunt te herhalen:
“De Palestijnse onderhandelaars hebben de bouwplannen scherp veroordeeld. Dit was niet de prijs die ze voor de vrijlating hebben geaccepteerd, benadrukken ze. Ze waarschuwen er bovendien voor dat de onbegrensde kolonisatie de vredesbesprekingen in gevaar brengt. In 2010 liepen de gesprekken daar ook op stuk.”
Andere media spreken wel van een deal tussen de Palestijnen, de VS en Israël, waarbij Kerry de vrijlating van de gevangenen van Israël heeft los gekregen in ruil voor het blijven bouwen in de nederzettingenblokken. De Palestijnen hadden een totale bouwstop geëist (en nog veel meer dingen) voorafgaande aan de besprekingen, maar moesten uiteindelijk genoegen nemen met een beperking van het bouwen en de vrijlating van de gevangenen. Dit laatste doet het erg goed onder de Palestijnse bevolking, voor wie de gevangenen een grote symboolwaarde hebben.
Het gaat daarbij niet om ‘onbegrensde kolonisatie’ (als hier de onderhandelaars geciteerd worden hoort dit tussen aanhalingstekens) maar om, zoals Trouw zelf schreef, oude plannen die nu alsnog worden uitgevoerd. In 2010 kwam dit plan ook al in het nieuws, werd er alom verontwaardiging over uitgesproken en is er door Israël stilzwijgend vanaf gezien. Nu komt het wederom groot in het nieuws en spreekt iedereen er weer schande van.
De vredesgesprekken liepen niet stuk op de bouw in nederzettingen of Oost Jeruzalem, maar vooral op Palestijnse onwil. Israël had een beperkte bouwstop van tien maanden buiten Jeruzalem geaccepteerd, en na negen maanden kwam president Abbas schoorvoetend naar de onderhandelingstafel om er aan te kondigen dat hij weer zou vertrekken als de bouwstop niet werd verlengd en uitgebreid met Jeruzalem. Israël weigerde dat, en daarmee kwam een einde aan een wel heel korte onderhandelingsronde. Israëls bouwstop was dan beperkt, Abbas stelde daar niks tegenover en stelde slechts eisen. Sindsdien is hij steeds voorwaarden blijven stellen om weer te gaan praten. Niet alleen een bouwstop, ook vrijlating van de gevangenen, acceptatie door Israël van de groene lijn als toekomstige grens, en soms nog zaken als hotels aan de Dode Zee. Hij stelde daar nooit enige concessie tegenover. Het is niet gek dat Netanyahu, die een coalitie met o.a. nationalistische en religieuze partijen is aangegaan, daar niet op is ingegaan.
Het verhaal van een gevangene in Trouw
In de papieren Trouw stond 31 oktober nog een tweede stuk, een interview met een Palestijnse gevangene die in de eerste ronde is vrijgekomen. Onder de kop ‘Ik heb een zware prijs betaald, maar heb geen spijt van het geweld’ vertelt Mustafa al-Haj zijn verhaal aan Monique van Hoogstraten. Trouw meldt in de onderkop dat hij ‘een kolonist doodde’. Over die moord wordt in het interview slechts gemeld dat: “De wond was nog niet genezen toen hij vier maanden later de kolonist Steven Frederick Rosenfeld (48) tegenkwam in de velden rondom de nederzetting Ariel, hem zijn mes afpakte en hem doodstak”. Op de vraag naar het waarom zucht hij, benadrukt nogmaals dat zijn wond (hij werd in zijn borst getroffen door een kogel bij het stenengooien) nog niet genezen was en zegt: “Het gebeurde zomaar, ik kende hem niet. Hij was een kolonist, die nemen ons land af.” Ook voor Trouw blijft Rosenfeld een kolonist die eigenlijk niks te zoeken heeft in het gebied, en nergens wordt iets gemeld over zijn leven, zijn familie, zijn geschiedenis.
Trouw schrijft kritiekloos op wat Al-Haj vertelt, zoals dat hij 21 dagen werd gemarteld om een bekentenis af te dwingen, waarbij zijn wond werd benut door de veiligheidsdienst. Hij vertelt van meer onrecht: zijn dagboeken werden steeds afgepakt in de cel, hij mag na de vrijlating zijn regio niet verlaten, Israël luistert zijn telefoon af, hij werd als 13 jarige geslagen bij een checkpoint omdat hij lachte. Het zal wel allemaal, of misschien is er reden voor, en misschien overdrijft hij hier en daar, hadden zijn stenen mensen geraakt?
Trouw verharmlost Fatah, zijn daad en de eerste intifada: “Fatah betaalt hem een maandelijkse uitkering, voor de kwarteeuw die hij aan de Palestijnse zaak gaf”. Hoezo ‘de Palestijnse zaak’? Diende hij die met een brute moord op een (vermeende) kolonist? Fatah betaalt gevangenen ook in de gevangenis al een uitkering, die hoger is naarmate het ‘vergrijp’ zwaarder. Even verderop schrijft men: “Het was de tijd waarin Fatah – nu regeringspartij met verantwoordelijkheden en gesprekspartner van Israël – een verzetsbeweging was die geweld niet schuwde.”
Weer die goedpraterij. Een ‘verzetsbeweging’, niet een ’terroristische organisatie’. Waarom niet? Fatah pleegde veelvuldig geweld tegen burgers, de aan Fatah gelieerde Al Aqsa Martelaren Brigade heeft tientallen aanslagen gepleegd op burgers. Maar Trouw meldt alleen het stenengooien naar militairen tijdens de eerste intifada, wat natuurlijk een heroïsche verzetsdaad was. Fatah heeft het geweld nooit afgezworen, en de Martelarenbrigade is tegen de afspraken in niet ontbonden.
In een kadertje staat onder de kop ‘Terug naar de terreur?’: “Rechtse politici en nabestaanden van Joodse burgers zien de vrijgelaten Palestijnse gevangenen als ’terroristen met bloed aan hun handen’.” Let wel, het zijn geen terroristen, daarom staat dat tussen aanhalingstekens, het zijn gevangenen die vanwege hun verzet tegen de bezetting en hun inzet voor de Palestijnse zaak in een Israëlische gevangenis belandden. Het kadertje vervolgt dat deze mensen vrezen dat de vrijgelaten gevangenen “meteen weer hun toevlucht zullen nemen tot geweld. Maar dat blijkt niet uit de cijfers. Van de 1027 gevangenen die vrijkwamen in ruil voor Gilad Shalit zijn er ongeveer 40 weer opgepakt”. Veertig mensen opgepakt die wederom hebben geprobeerd een aanslag te plegen, Israëli’s te doden, raketten af te vuren? Dat is niet niks. Dat hadden 40 bloedige aanslagen kunnen zijn als de Israëlische veiligheidsdiensten niet zo oplettend waren geweest. Daarbij is het wat gemakzuchtig om ervan uit te gaan dat alle andere ex-gevangenen brave burgers zijn geworden. Een deel ziet zijn terroristische verleden als iets van toen, zoals Al-Haj, een ander deel is mogelijk nieuw geweld aan het beramen of wacht een geschikte gelegenheid af om opnieuw toe te slaan. Een nieuwe intifada bijvoorbeeld, wanneer de druk om je ‘voor de Palestijnse zaak’ te offeren, extra groot is.
Het is opvallend dat een bijzondere daad, namelijk het vrijwillig en zonder serieuze tegenprestatie vrijlaten van terroristen, in de media geheel ondergesneeuwd wordt door de bekende afkeurende berichtgeving over de aankondiging in Oost Jeruzalem te bouwen. Het is ongekend en zonder precedent dat zomaar terroristen worden vrijgelaten, en dat nog wel door een overwegend rechtse regering die altijd zo’n ferme taal uitslaat (noch Spanje, noch Groot-Brittannië, noch de VS hebben bij mijn weten ooit zomaar als gebaar van goede wil grote groepen terroristen vrij gelaten). Nergens aandacht voor de slachtoffers van deze mensen en hun gevoelens; waarom geen interview met een van hun maar wel met een Palestijnse gevangene die een moord heeft gepleegd? Terwijl de Palestijnen nog geen enkele concessie hebben gedaan staat Israël er weer op als havikachtig, nationalistisch en landhongerig. Dat is hoe propaganda in zijn werk gaat. Het is triest dat een kwaliteitskrant als Trouw steeds meer lijkt te verworden tot een propagandablaadje van de Palestina lobby.