Voor een twee-statenoplossing in Israel-Palestina

door Ratna.

Ondanks de populariteit van rechts in de peilingen steunt een meerderheid van de Israelische bevolking nog steeds een tweestatenoplossing. Volgens twee parallelle enquêtes van het Dahaf en Smith Institute zegt tweederde van de ondervraagde Israeli’s dat zij voor een akkoord zouden stemmen waarin er een gedemilitariseerde Palestijnse staat komt langs de pre-1967 grenzen met een landruil en een gedeeld Jeruzalem. De Israeli’s werd verteld dat de overeenkomst pas zou ingaan nadat de Palestijnen al hun veiligheidsverplichtingen waren nagekomen, waarop de VS zouden toezien. Ook zou in de een op een landruil Israels veiligheid worden meegenomen.

De Jerusalem Post meldt iets andere resultaten van eveneens het Smith Institute: 62% zou het principe van twee staten voor twee volken ondersteunen terwijl 78% zich zorgen maakt over de mogelijkheid dat Israel een binationale staat zou worden. Tegelijkertijd denkt volgens het Israel Democracy Institute 58% van de Israeli’s dat een twee statenoplossing het conflict met de Palestijnen niet zal oplossen. Een meerderheid zou de noodzaak inzien van een scheiding van de Palestijnen en een einde aan de bezetting om Israels Joodse en democratische karakter te kunnen behouden, ook als dat niet tot vrede leidt, aldus de voorzitter van het onderzoeksbureau.

Dit is natuurlijk geen nieuw idee. Sharon was al voorstander van een eenzijdige terugtrekking, die vervolgens ook in Gaza is uitgevoerd, en er waren plannen om dit vervolgens op grotere schaal op de Westoever te doen. Ook ex-premier Olmert sprak zich hiervoor uit. De gewelddadige machtsovername door Hamas in Gaza en de vele duizenden raketten die sindsdien op Israel werden afgevuurd draaiden dergelijke plannen de nek om. Rechtse tegenstanders wezen er met succes op dat de bezetting, of, in hun woorden, de Joodse aanwezigheid in Judea en Samaria, noodzakelijk is voor Israels veiligheid.

Wanneer Israeli’s de vraag krijgen voorgelegd wat zij liever hebben: een Joods en democratisch Israel zonder Westoever of een Israel inclusief Westoever dat ofwel een binationale staat wordt (met in de toekomst een Palestijnse meerderheid) ofwel haar democratische karakter verliest, kiest men voor een Joods en democratisch Israel. Van de Joodse Israeli’s is maar een heel klein deel voor een binationale of eenstatenoplossing. Diegenen die de Westoever niet willen opgeven zijn voor het merendeel tegen een volledig Palestijns burgerschap en stemrecht in Israel, en stellen een of andere vorm van autonomie voor, en/of burgerrechten in Jordanië.

Buiten Israel wint dit idee echter wel aan populariteit, en zowel ter linker- als rechterzijde wordt dit geopperd (in een NIW van afgelopen zomer staat dat 35% van de Nederlanders hiervoor is, waarbij nog eens 6% en 8% van de ondervraagden aangaf voor een resp. puur Arabische dan wel Joodse staat in het gehele gebied te zijn). Het meest gehoorde argument voor één staat is dat Israel met de voortdurende bouw in de nederzettingen een tweestatenoplossing onmogelijk heeft gemaakt. De vele Joodse woningen, wegen en andere infrastructuur zouden tot een onomkeerbare situatie hebben geleid. Het is een drogreden, want in werkelijkheid nemen de nederzettingen slechts ca. 1,5% van het gebied in beslag en het gehele land dat onder de controle van de nederzettingen valt is 9,3% (zie bijvoorbeeld dit onderzoek van het CIDI). Met een landruil van 5% kunnen ca. 80% van de kolonisten onder Israel komen. De overige kolonisten kunnen ofwel verhuizen ofwel in een Palestijnse staat leven zoals er ook bijna 2 miljoen Arabieren in Israel leven. Wanneer er vertrouwen is en de wil aan beide kanten om tot een oplossing te komen zou de praktische uitvoering geen probleem hoeven zijn.

Een ander argument is dat Israel om veiligheidsredenen nooit het merendeel van de Westoever kan opgeven. Op zijn smalst is Israel immers nog geen 15 km breed, en bovendien ligt de Westbank hoger en is dus strategisch extra van belang. Daar wordt vaak tegenin gebracht dat Israel tussen 1948 en 1967 ook prima zonder de Westoever kon en zichzelf prima kon verdedigen. Dat is echter te simpel, aangezien Israel er niet vanuit kan gaan dat de Arabieren in de toekomst ook zo slecht oorlog zullen voeren en zoveel fouten zullen maken. Experts voorspellen al enige tijd een Hamas overname van de Westoever indien Israel er vertrekt, waarna Iraanse wapens er binnen zullen stromen en het raketten op Ben Goerion en de Knesset zal regenen. Een terugtrekking van de Westoever zal dan ook garanties moeten bevatten die dat uitsluiten, via grenscontroles, internationale waarnemers en/of een tijdelijke legerpresentie in de Jordaanvallei. In de Gazastrook bleken dat soort zaken echter niet te werken: Hamas stuurde de waarnemers naar huis, en de internationale druk op Israel om de zogenaamde Philadelphi Corridor, langs de grens van Gaza met Egypte, te verlaten was groot. Zelfs nu wordt Israel vaak nog als bezetter in Gaza afgeschilderd, een absurd idee aangezien Israel er geen enkel gezag of controle in de Gazastrook uitoefent. Maar Gaza is de Westoever niet, en zelfs vergaande vredesplannen als het Geneefse Akkoord en de Clinton Bridging Proposals gingen uit van veiligheidsgaranties, early warningstations of een beperkte legerpresentie.

Het voert hier nu te ver om op andere argumenten voor een eenstatenoplossing/binationale staat in te gaan. Wat mij telkens weer verbaast, is hoe de voorstanders hiervan voorbij gaan aan de redenen waarom Israel is gesticht, en de Joden hier vele oorlogen voor hebben uitgevochten: men wilde, na zo’n 2000 jaar vervolging en leven als minderheid in andere landen, weer een eigen staat, zelfbeschikking, soevereiniteit. Men was bereid een staat op een nog veel kleiner gebied als Israel binnen de groene lijn te accepteren, mits het onafhankelijk zou zijn. Daarbij is het bij mijn weten nog niet voorgekomen dat twee volken die zo verschillend zijn en al zo lang met elkaar in een strijd verwikkeld zijn, in een staat vreedzaam en gelijkwaardig naast elkaar zullen leven. Zelfs wanneer de haat en het wantrouwen via allerlei maatregelen, gezamenlijke initiatieven en projecten zal zijn afgenomen, blijft dit een recept voor oorlog, waarbij een van beide het onderspit zal derven, zoals dat ook in 1948 gebeurde.

Voor een tweestatenoplossing en een succesvolle Israelische terugtrekking uit de Westoever is de rol van de internationale gemeenschap cruciaal. Zij zou moeten ophouden alleen Israel te bekritiseren en alleen de bezetting als probleem te definiëren, en meer begrip tonen voor Israels legitieme veiligheidswensen. Ze zou moeten erkennen dat voor een tweestatenoplossing erkenning van Israel als uitdrukking van de Joodse zelfbeschikking cruciaal is, en dit vooraf moet gaan aan de daadwerkelijke terugtrekking. Zij zou bovendien de Palestijnen en Arabische staten moeten aanspreken op de opruiing tegen Israel en het antisemitisme en duidelijk maken dat er geen sprake kan zijn van het zogenaamde ‘recht op terugkeer’ van de Palestijnse vluchtelingen. De UNRWA moet ofwel opgeheven en de Palestijnse vluchtelingen overgeheveld naar de UNHCR (zoals alle andere vluchtelingen) ofwel haar mandaat flink aangepast, waarbij herhuisvesting voorwaarde wordt voor verdere Westerse steun.

Zo kan Israel weer vertrouwen krijgen in de internationale gemeenschap en het toezicht op overeengekomen veiligheidsgaranties en afspraken aan haar toevertrouwen. Na de erkenning van Palestina als niet-lidstaat is een duidelijk gebaar richting Israel van het grootste belang. Dat zou een zeer positieve invloed kunnen hebben op het wantrouwen in Israel en het gevoel er alleen voor te staan, waar vooral rechts op inspeelt en van profiteert.